5/10: Παγκόσμια ημέρα εκπαιδευτικών
«Στους γονείς μας οφείλουμε το ζῆν. Στους δασκάλους μας οφείλουμε το εὖ ζῆν».
Η παραπάνω φράση αποδίδεται στο Μ. Αλέξανδρο. Δάσκαλός του ήταν ο Αριστοτέλης. Με αυτόν τον τρόπο ο στρατηλάτης θέλησε να εξάρει τη σημασία της παρουσίας του Αριστοτέλη στη ζωή του. Αυτή η φράση δείχνει πόσα πολλά οφείλει ο άνθρωπος στην εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα στον εκπαιδευτικό. Πάνω σε αυτή τη βάση, έχει οριστεί από την UNESCO η 5η Οκτωβρίου ως παγκόσμια ημέρα του εκπαιδευτικού και γιορτάζεται κάθε χρόνο, ώστε να θυμίζει τη μεγάλη προσφορά των εκπαιδευτικών στην κοινωνία.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολυδιάστατος. Κι αυτό γιατί η εκπαιδευτική διαδικασία δεν συνίσταται μόνο σε αυτό που έχουν πολλοί στο μυαλό τους, στη διδασκαλία. Ένας εκπαιδευτικός είναι υπεύθυνος και για την ψυχική υγεία των μαθητών του. Δεν είναι δυνατόν να μπεις σε μία σχολική αίθουσα αδιαφορώντας για το πώς αισθάνονται οι μαθητές σου. Είναι καλά; Περνούν δύσκολα στο σπίτι; Μήπως έχουν κάποια μαθησιακή δυσκολία που τους εμποδίζει να αναπτύξουν τις ικανότητές τους μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία; Αν και ο εκπαιδευτικός δεν είναι υπεύθυνος να διαγνώσει την ύπαρξη κάποιας διαταραχής, είναι αυτός που οφείλει να την αναγνωρίσει και να παραπέμψει το μαθητή στην αρμόδια υπηρεσία (ΚΕΔΑΣΥ). Και το ζήτημα δεν είναι μόνο η εκπλήρωση ενός καθήκοντος. Ο εκπαιδευτικός εμπλέκεται με τους μαθητές του σε μία βαθιά ανθρώπινη σχέση. Μία σχέση μάθησης και διδασκαλίας. Μία σχέση μέσα από την οποία δίνει όχι μόνο πράγματα που έχει μέσα στο μυαλό του, αλλά δίνει και ένα κομμάτι από την ψυχή του.
Επίσης, η διδασκαλία δεν είναι μόνο αυτό που έχουν πολλοί στο μυαλό τους ως μεταβίβαση γνώσης. Η μεταλαμπάδευση της γνώσης είναι ένα πολύ μικρό μέρος από όσα καλείται να κάνει ένας εκπαιδευτικός. Ο ρόλος του είναι πολύ πιο σύνθετος από το να παριστάνει τον αναμεταδότη πληροφοριών. Οι σύγχρονες προσεγγίσεις της Διδακτικής, κλάδου της Παιδαγωγικής, προτείνουν ορισμούς της διδασκαλίας που είναι πολύ πιο κοντά σε όσα οφείλει να κάνει ένας εκπαιδευτικός στη σύγχρονη κοινωνία.
Η διδασκαλία συνδέεται πλέον πολύ περισσότερο με τη μάθηση από ό,τι στο παρελθόν. Έτσι, από το δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας περνάμε στο μαθητοκεντρικό. Υπό αυτό το πρίσμα, η διδακτική διαδικασία ορίζεται ως μία σύνθετη και αμφίδρομη μορφή επικοινωνίας κατά την οποία δεν μαθαίνει μόνο ο μαθητής από το δάσκαλο, αλλά και ο δάσκαλος από το μαθητή. Ο μαθητής δεν αντιμετωπίζεται ως tabula rasa, ως ένα άγραφο χαρτί, αλλά ως ένα ενεργητικό υποκείμενο στη μαθησιακή διαδικασία, το οποίο χτίζει τη γνώση που ανακαλύπτει σε συνεργασία με τους συμμαθητές του και τον εκπαιδευτικό και πάνω στη γνώση που είχε προηγουμένως. Αν το καλοσκεφτούμε, έτσι έχουν τα πράγματα. Όλοι έχουμε κάποιες πληροφορίες ή γνώσεις για πολλά πράγματα που μας περιτριγυρίζουν. Κι αν δεν έχουμε γνώσεις, έχουμε ιδέες ή εντυπώσεις. Ένας εκπαιδευτικός, λοιπόν, οφείλει να τα λάβει αυτά υπόψη του σε μία διδασκαλία. Εξ άλλου, μπορώ να το πω και εκ πείρας, είναι απίστευτα ευφυείς οι σκέψεις και οι ιδέες των μαθητών. Μπορούν να σε εκπλήξουν πολύ ευχάριστα, καθώς αναφέρουν κάτι που εσύ δεν θα είχες σκεφτεί ποτέ και ίσως να μπορούσε να οδηγήσει και σε νέους δρόμους την επιστημονική έρευνα.
Όσο πιο ενεργός είναι ο ρόλος του μαθητή, τόσο πιο δύσκολο γίνεται και το έργο του εκπαιδευτικού. Κι έτσι χαρακτηρισμοί και κρίσεις του εκπαιδευτικού όπως «Τα λέει αυτός ο καθηγητής», «Έχει μεταδοτικότητα. Μόλις πει κάτι το μαθαίνουν αμέσως οι μαθητές» δεν μπορούν να λειτουργήσουν μέσα στο πλαίσιο που περιγράψαμε. Θα μπορούσε, βέβαια, να αναρωτηθεί κανείς γιατί να αλλάξουμε μέθοδο διδασκαλίας, αφού και η απλή μετάδοση πληροφοριών και γνώσεων σε πολλές περιπτώσεις φέρνει τα επιθυμητά μαθησιακά αποτελέσματα. Αυτή η αλλαγή, όμως, στην αντιμετώπιση της διδακτικής διαδικασίας δεν είναι απλά ένα καπρίτσιο της επιστήμης. Οι σύγχρονες κοινωνίες στις οποίες ζούμε χαρακτηρίζονται ως κοινωνίες της πληροφορίας. Αυτός ο χαρακτηρισμός φανερώνει το πώς η μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στη διάχυση της πληροφορίας. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα ανά πάσα στιγμή να ανοίξει μία μηχανή αναζήτησης και να βρει ένα σωρό πληροφορίες για αυτό που τον ενδιαφέρει. Επομένως, γίνεται φανερό ότι ένας εκπαιδευτικός που απλά μεταφέρει πληροφορίες είναι άχρηστος. Στόχος της εκπαίδευσης πλέον δεν είναι τόσο η γνώση αυτή καθεαυτή, αλλά η ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα κάνουν τους μαθητές ικανούς να βρίσκουν αυτό που θέλουν και να μπορούν να αξιολογούν την πληροφορία που φτάνει στα χέρια τους.
Μέσα από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι ένας εκπαιδευτικός έχει να επιτελέσει ένα αρκετά σύνθετο έργο. Στη Σύσταση για το Καθεστώς των Εκπαιδευτικών της UNESCO, στην προμετωπίδα διαβάζουμε το μήνυμα που στάλθηκε για την παγκόσμια ημέρα των εκπαιδευτικών το 2007. Εκεί δίνεται έμφαση στην ποιότητα του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου. Αν και γίνεται λόγος για το πλήθος των εκπαιδευτικών που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση λόγω κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, βλέπουμε, επίσης, να αναφέρεται το εξής: τα καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα θα προκύψουν όταν έχουμε εκπαιδευτικούς καλά προετοιμασμένους, αποτελεσματικούς και με κίνητρο να ασκήσουν το λειτούργημά τους όσο το δυνατόν καλύτερα, με στήριξη από το εκπαιδευτικό σύστημα για τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξή τους. Δηλαδή, τονίζεται η σημασία του να έχουμε εκπαιδευτικούς καλά καταρτισμένους στο γνωστικό αντικείμενο, με επαρκείς γνώσεις Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας και με ανεπτυγμένες τις δεξιότητες του 21ου αιώνα (κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, επικοινωνιακές δεξιότητες, συνεργατικότητα, κίνητρο), τις οποίες θέλουμε να καλλιεργήσουμε και στους μαθητές.
Μάλιστα μας δίνεται και ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθούν τα παραπάνω, που δεν είναι άλλος, από την επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού. Αυτό το γνωστικό πεδίο της Παιδαγωγικής, μας δίνει πλούσιο υλικό για το πώς μπορεί ένας εκπαιδευτικός να γίνει καλύτερος και, κατά συνέπεια, να βελτιώσει το εκπαιδευτικό σύστημα. Ένας τρόπος που υποδεικνύεται ως αναγκαίος για την επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού και τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου είναι η Αξιολόγηση. Οι διαδικασίες της αξιολόγησης είναι συνυφασμένες με τις έννοιες της διδασκαλίας και της μάθησης. Οι σύγχρονες τάσεις στην Παιδαγωγική προκρίνουν τη σύνδεση αυτών των τριών διαδικασιών προβάλλοντας τη σημασία του εκπαιδευτικού – ερευνητή. Σύμφωνα με τις επιταγές της «έρευνας δράσης», ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει τη διδασκαλία του (σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες των μαθητών του), εφαρμόζει τη διδασκαλία και στο τέλος την αξιολογεί. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να διακρίνει με ενάργεια πού έκανε λάθος και τι πρέπει να διορθώσει, ώστε οι μαθητές του να έχουν τα επιθυμητά μαθησιακά αποτελέσματα. Έτσι, ανασχεδιάζει τη διδασκαλία του και την εφαρμόζει και την αξιολογεί σε μία ατέρμονη κυκλική πορεία.
Αυτή η διαδικασία προτείνεται και σε επίπεδο σχολικής μονάδας, όπου στην Αξιολόγηση προκρίνεται η υιοθέτηση του μοντέλου της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι εκπαιδευτικοί δημιουργούν μία κοινότητα μάθησης και επαγγελματικής ανάπτυξης. Ο ένας βοηθά τον άλλο να παρατηρήσει τα στοιχεία της διδασκαλίας του που θέλουν διόρθωση και όλοι μαζί συζητούν και βρίσκουν τρόπους να βελτιώσουν το παρεχόμενο από τη σχολική μονάδα εκπαιδευτικό έργο. Έτσι, αναπτύσσονται και οι δεξιότητες των εκπαιδευτικών στη συνεργασία και την επικοινωνία. Οι εκπαιδευτικοί αποκτούν εμπειρία του πώς είναι να ανήκεις σε μία κοινότητα μάθησης, πράγμα που τους διευκολύνει να χτίσουν κάτι αντίστοιχο και με τους μαθητές τους, ώστε να έχουμε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχει σχεδιάσει ένα άρτιο επιστημονικά πρόγραμμα αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, το οποίο, όμως, δεν έχει εφαρμοστεί παρά μονό αποσπασματικά, παρά την έκδοση κάθε χρόνο υπουργικών αποφάσεων που επιβάλλουν την εφαρμογή του.
Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ο εκπαιδευτικός έχει ένα αρκετά σύνθετο έργο να φέρει σε πέρας. Πάνω του στηρίζεται ένα μεγάλο μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι αυτός που επιφορτίζεται με το καθήκον να βοηθήσει τους μαθητές να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους, να αναπτύξουν τις έμφυτες ικανότητές τους, αλλά και να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους κάνουν λειτουργικούς πολίτες του σήμερα και του αύριο. Για να επιτύχουν οι εκπαιδευτικοί υψηλή ποιότητα στο παρεχόμενο έργο, οφείλουν να είναι συνεχώς στη θέση του εκπαιδευτικού – ερευνητή και να επιδιώκουν σε μόνιμη βάση την επαγγελματική τους ανάπτυξη. Δηλαδή, να βρίσκονται συνεχώς σε σκέψη και μελέτη, ώστε να μαθαίνουν και να ερευνούν σχετικά με ό,τι έχει να κάνει με το γνωστικό τους αντικείμενο, την επιστήμη της Παιδαγωγικής και την Αξιολόγηση, που αποτελεί σημαντικό εργαλείο επαγγελματικής ανάπτυξης. Όπως και να έχουν τα πράγματα, ακόμα κι αν δεν είχαμε σκεφτεί ποτέ τα παραπάνω, ξέρουμε πόσο σημαντικοί ήταν οι δάσκαλοι στη ζωή μας με τη σιγουριά που το ξέρει και ο Αλέξανδρος. Σας ευχαριστούμε, αγαπημένες και αγαπημένοι μας εκπαιδευτικοί! Όσοι επιλέξαμε να ακολουθήσουμε κι εμείς αυτό το δρόμο θα προσπαθήσουμε να πετύχουμε το καλύτερο και μία μέρα οι μαθητές μας να βρίσκονται στην κατάσταση του εὖ ζῆν, ακόμα κι αν δεν εξαρτάται μόνο από εμάς.
Φωτεινή Κατσίβα
Δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στον εξής σύνδεσμο: https://atheniantimes.gr/5-10-pagkosmia-imera-ekpaideftikon/
