Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας 2021
ποταμοῖσι τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμβαίνουσιν ἕτερα καὶ ἕτερα ὕδατα ἐπιῤῥεῖ
Ηράκλειτος, DK, B12.
Δεν περνάει μέρα που να μην έχουμε ερωτήματα, όπως «Αξίζει να δω αυτήν την ταινία; Είναι καλή;», «Να αποκαλύψω το μυστικό της φίλης μου στους γονείς της που ανησυχούν γι’ αυτήν;», «Πώς είμαι σίγουρη ότι αυτό που είδα χθες έξω από το παράθυρο ήταν αληθινό και όχι οφθαλμαπάτη;», «Τελικά υπάρχει Θεός;», «Τι νόημα έχει η ύπαρξή μας;». Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα έρχονται καθημερινά στο μυαλό μας. Ίσως τα δύο τελευταία να εμφανίζονται με μικρότερη συχνότητα. Δεν παύουν, όμως, να είναι κομμάτι της σκέψης και των αναζητήσεών μας.
Φυσικά αυτά τα ερωτήματα από μόνα τους δεν είναι φιλοσοφικά. Ωστόσο, είναι η αφετηρία για πιο βαθιές αναζητήσεις. Αν αναρωτιέται κανείς για το αν αξίζει το να πάει να δει μία συγκεκριμένη ταινία στον κινηματογράφο, πρέπει πρώτα να αναρωτηθεί ποια κριτήρια θα θέσει, ώστε να συμπεράνει αν η ταινία αξίζει να παρακολουθηθεί ή όχι. Το πιο πιθανό μετά από αυτήν την αναζήτηση είναι να φτάσει στο σημείο να διερωτάται για το τι είναι τέχνη και τι έχει αισθητική αξία. Όταν το κάνει αυτό, θα έχει ήδη μπει στη διαδικασία του φιλοσοφικού προβληματισμού, που στην προκειμένη περίπτωση ανήκει στον κλάδο της Αισθητικής.
Από την άλλη, αν κάποιος έχει πληροφορηθεί εμπιστευτικά ένα μυστικό από μια φίλη του, αλλά γνωρίζει ότι αποκαλύπτοντάς το στους γονείς της ίσως να την ωφελήσει, ίσως να αναρωτηθεί αν πρέπει ή δεν πρέπει να το αποκαλύψει. Αν μπει σε τέτοιες σκέψεις, το πιο πιθανό είναι να αναχθεί σε ένα άλλο ερώτημα που θα συνίσταται στο τι έχει μεγαλύτερη αξία: να σέβεσαι την επιθυμία κάποιου πάση θυσία ή να δρας με τρόπο που θα ωφελήσει κάποιους ανθρώπους παραβλέποντας τις επιθυμίες και τις προτιμήσεις τους; Ένα τέτοιο ερώτημα είναι ξεκάθαρα ένα ερώτημα πρακτικής φιλοσοφίας. Θα μπορούσε να εμπίπτει και στο πεδίο της Ηθικής, αλλά και της πολιτικής φιλοσοφίας. Εξαρτάται από το πώς θα συνεχίσει τη φιλοσοφική του αναζήτηση αυτός που θέτει το ερώτημα.
Μια άλλη περίπτωση στην οποία μπορούμε να έρθουμε αντιμέτωποι με τη φιλοσοφία είναι όταν αμφιβάλλουμε για την αξιοπιστία των αισθήσεών μας. Πόσες φορές έχει συμβεί να κοιτάξουμε έξω από το παράθυρο και να δούμε κάτι που γρήγορα εξαφανίστηκε λόγω μιας οφθαλμαπάτης ή άλλου φαινομένου. Εκείνη τη στιγμή αναρωτιόμαστε αν είναι τελικά αξιόπιστες οι αισθήσεις μας και αν πράγματι μπορούν να μας δώσουν σίγουρες πληροφορίες και γνώσεις για τον κόσμο. Αυτού του τύπου τα ερωτήματα εμπίπτουν στην ύλη της Γνωσιοθεωρίας. Είναι γνωστό ότι ο Ηράκλειτος χρησιμοποίησε την εικόνα του ποταμού επανειλημμένα, ώστε να δείξει πώς ο κόσμος βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή. Αν, τελικά, δεν είναι προβληματικές οι αισθήσεις μας, αλλά ο κόσμος που συνεχώς αλλάζει, πώς θα γνωρίσουμε τελικά την πραγματικότητα;
Τέλος, πιο σπάνια έχουμε υπαρξιακούς προβληματισμούς. Από το αν υπάρχει Θεός μέχρι το ποιο είναι το νόημα της ύπαρξής μας υπάρχουν φιλοσοφικοί προβληματισμοί και φιλοσοφικές θεωρίες που εμπίπτουν στο πεδίο της Μεταφυσικής, της Οντολογίας, αλλά και του ρεύματος του Υπαρξισμού. Ειδικά σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται ξεκάθαρο ότι δουλειά της Φιλοσοφίας δεν είναι να δίνει απαντήσεις, αλλά να θέτει τις ερωτήσεις. Όποιες απαντήσεις κι αν δίνονται, είναι πάντα μια αφετηρία για καινούριους προβληματισμούς. Κι αυτό δεν γίνεται γιατί οι φιλόσοφοι και όσοι φιλοσοφούν αγαπούν το σκεπτικισμό, αλλά γιατί ο μόνος τρόπος να συνεχίσεις να ερευνάς και να βρίσκεις καλύτερες λύσεις είναι το να θέτεις σε αμφισβήτηση τις απαντήσεις σου και να μην έχεις αμετακίνητες και αδιαπραγμάτευτες πεποιθήσεις. Ο μόνος εχθρός της Φιλοσοφίας είναι η τυφλή πίστη.
Δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στον εξής σύνδεσμο: https://atheniantimes.gr/pagkosmia-imera-filosofias-2021/
