Στερεότυπα-Ρατσισμός: 3 ασκήσεις παραγωγής λόγου από την Τράπεζα Θεμάτων ΙΕΠ και οι απαντήσεις τους

3 εκθέσεις με τις εκφωνήσεις τους

1. Σε κείμενό σου 350 λέξεων που θα δημοσιεύσεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου να αναπτύξεις τις απόψεις σου σχετικά με το αν τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλουν στον περιορισμό των στερεότυπων αντιλήψεων και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Στερεότυπα και ΜΜΕ: Πώς διαμορφώνεται η κοινή γνώμη;

Παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την καταπολέμηση του ρατσισμού, το φαινόμενο αυτό δεν έχει εκλείψει. Βασική αιτία του είναι η ύπαρξη στερεοτυπικών αντιλήψεων που κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους με βάση αυθαίρετα κριτήρια, όπως η εθνικότητα, το φύλο και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, αποδίδοντάς τους συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ως βασικοί φορείς διαμόρφωσης - ή τουλάχιστον επηρεασμού - της κοινής γνώμης, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαιώνιση ή την ανατροπή αυτών των αντιλήψεων.

Οι ενημερωτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές επηρεάζουν καθημερινά το κοινωνικό σύνολο, καθώς η πλειονότητα των πολιτών έχει πρόσβαση στην τηλεόραση και το διαδίκτυο. Ως εκ τούτου, οι δημοσιογράφοι και οι παρουσιαστές έχουν την ευθύνη να προβάλλουν αντικειμενικές και ισορροπημένες απόψεις, ώστε να ευαισθητοποιήσουν το κοινό απέναντι σε φαινόμενα ρητορικής μίσους και προκαταλήψεων. Μέσα από έγκυρη και πολυφωνική ενημέρωση, μπορούν να αναδείξουν το αβάσιμο των στερεοτυπικών συλλογισμών και να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας πιο ανοιχτής και ανεκτικής.

Παράλληλα, ο ψυχαγωγικός τομέας των ΜΜΕ μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην αποδόμηση στερεοτύπων. Οι τηλεοπτικές σειρές, οι διαφημίσεις και άλλες μορφές οπτικοακουστικού περιεχομένου έχουν τη δυνατότητα να προβάλλουν τη διαφορετικότητα και να αμφισβητήσουν καθιερωμένες αντιλήψεις. Για παράδειγμα, οι διαφημίσεις παιχνιδιών συχνά προωθούν την ιδέα ότι τα κορίτσια παίζουν με κούκλες και τα αγόρια με αυτοκίνητα ή όπλα. Μια τέτοια απλή αλλαγή, όπως η παρουσίαση αγοριών να παίζουν με κούκλες και κοριτσιών να συμμετέχουν σε παιχνίδια δράσης, μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην αποδόμηση αυτών των στερεοτύπων.

Καθοριστικός παράγοντας στην αλλαγή αυτή είναι η βούληση των ίδιων των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Με συνειδητές επιλογές στο περιεχόμενο που προβάλλουν, μπορούν να ανατρέψουν την επικράτηση στερεοτυπικών αντιλήψεων και να διαμορφώσουν ένα πιο συμπεριληπτικό επικοινωνιακό τοπίο. Συμπερασματικά, τα ΜΜΕ δεν είναι απλώς δέκτες ή αναπαραγωγοί της κοινωνικής πραγματικότητας· έχουν τη δύναμη και την ευθύνη να προάγουν την αλλαγή, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων.

Λεξιλόγιο για αυτήν την ενότητα: Ρητορική μίσους, Προκαταλήψεις, Διαμόρφωση κοινής γνώμης, Αποδόμηση αντιλήψεων, Διαφορετικότητα, Καθιερωμένες αντιλήψεις/Διαιώνιση αντιλήψεων, Πολυφωνική ενημέρωση, Κοινωνικά στερεότυπα, Συμπεριληπτικότητα, Καταπολέμηση διακρίσεων, Ευαισθητοποίηση, Κοινωνικός αντίκτυπος.

2. Ο ρατσισμός υπήρξε ανέκαθεν ένα δόγμα που χρησίμευσε ως ιδεολογικό άλλοθι για τη διάπραξη αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Με αφορμή τον χαιρετισμό της Προέδρου της Δημοκρατίας, κας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, σε εκδήλωση για την Ημέρα Μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων (27.01.2022). να γράψεις ένα άρθρο (350 – 400 λέξεων) για ανάρτηση στην ενημερωτική ιστοσελίδα που επισκέπτεσαι συχνότερα, στο οποίο θα παρουσιάζεις την άποψή σου σχετικά με τον ρόλο της οικογένειας και του σχολείου στη διαχείριση της διαφορετικότητας.

Οικογένεια, σχολείο και διαφορετικότητα

Ο ρατσισμός υπήρξε ανέκαθεν ένα δόγμα που χρησίμευσε ως ιδεολογικό άλλοθι για τη διάπραξη αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Παρόλο που η κοινωνία μας έχει σημειώσει πρόοδο στην καταπολέμηση των διακρίσεων, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν δύο από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για τη διαμόρφωση στάσεων απέναντι στη διαφορετικότητα.

Η οικογένεια είναι ο πρώτος κοινωνικός φορέας στον οποίο το παιδί διαμορφώνει αντιλήψεις και στάσεις. Οι γονείς, ως πρότυπα συμπεριφοράς, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της αποδοχής του διαφορετικού. Μέσα από τον διάλογο, την καλλιέργεια αξιών, όπως ο σεβασμός και η ισότητα, καθώς και την αποφυγή χρήσης στερεοτυπικών χαρακτηρισμών, μπορούν να διαμορφώσουν μια κουλτούρα συμπερίληψης στο οικογενειακό περιβάλλον.

Από την άλλη, το σχολείο αποτελεί το πεδίο όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με μια μεγαλύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Η εκπαιδευτική διαδικασία δεν περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά περιλαμβάνει και την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και αξιών. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενσωματώσουν στη διδασκαλία τους ηθικές αξίες, να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ μαθητών διαφορετικών πολιτισμικών υπόβαθρων και να ενθαρρύνουν ανοιχτές συζητήσεις γύρω από ζητήματα ταυτότητας και αποδοχής. Παράλληλα, η διοργάνωση βιωματικών δράσεων, όπως εργαστήρια ή θεατρικά δρώμενα, μπορεί να ενισχύσει τη συνειδητοποίηση της σημασίας της ισότητας και του σεβασμού.

Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία αυτών των προσπαθειών είναι η συνεργασία μεταξύ οικογένειας και σχολείου. Όταν γονείς και εκπαιδευτικοί δρουν συντονισμένα, μπορούν να προσφέρουν στα παιδιά τα κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να αναπτύξουν μια ανοιχτόμυαλη και ανεκτική στάση απέναντι στη διαφορετικότητα.

Συνοψίζοντας, η οικογένεια και το σχολείο έχουν τη δύναμη να καταρρίψουν στερεότυπα και να καλλιεργήσουν μια κοινωνία που σέβεται και αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Μέσα από την εκπαίδευση, τη σωστή καθοδήγηση και την έμπρακτη εφαρμογή αξιών ισότητας μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία πιο δίκαιη και συμπεριληπτική για όλους.

3. Σου έχει προκαλέσει εντύπωση η άποψη ότι «μας λείπει η περιέργεια να γνωρίσουμε το διαφορετικό». Αποφασίζεις να συντάξεις ένα κείμενο 350-400 λέξεων για το ιστολόγιο του σχολείου σου, στο οποίο θα εκθέσεις τη συμφωνία ή τη διαφωνία σου με την παραπάνω άποψη και θα παρουσιάσεις και άλλους παράγοντες που δημιουργούν στερεοτυπικές αντιλήψεις.

Η ανία είναι φίλη του ρατσισμού;

Έχετε σκεφτεί ποτέ γιατί συχνά φοβόμαστε ή αποφεύγουμε το διαφορετικό; Πόσες φορές ακούμε σχόλια όπως «αυτοί οι άνθρωποι είναι αλλιώς» ή «δεν τους καταλαβαίνουμε» χωρίς καν να έχουμε προσπαθήσει να τους γνωρίσουμε; Η άποψη ότι «μας λείπει η περιέργεια να γνωρίσουμε το διαφορετικό» αντανακλά μια πραγματικότητα που επηρεάζει βαθιά τον τρόπο σκέψης μας. Συχνά, επιλέγουμε να κινούμαστε μέσα σε οικείες καταστάσεις, με ανθρώπους που μας μοιάζουν, αποφεύγοντας να εξερευνήσουμε νέες κουλτούρες, απόψεις και τρόπους ζωής.

Ωστόσο, αυτή η στάση δεν είναι απαραίτητα αποτέλεσμα αδιαφορίας. Συχνά προέρχεται από τον φόβο του αγνώστου και την επιρροή του περιβάλλοντός μας. Η οικογένεια είναι το πρώτο και πιο σημαντικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί μαθαίνει να βλέπει τον κόσμο. Αν οι γονείς του καλλιεργούν την ανοιχτότητα και την αποδοχή, το παιδί θα αναπτύξει ενσυναίσθηση και θα μάθει να σέβεται το διαφορετικό. Αντίθετα, αν μέσα στο σπίτι αναπαράγονται στερεοτυπικές αντιλήψεις, αυτές θα περάσουν ασυνείδητα στη σκέψη του παιδιού.

Το ίδιο ισχύει και για το σχολείο, αφού αποτελεί φορέα διαμόρφωσης συνειδήσεων. Όταν το σχολείο ενθαρρύνει την πολυπολιτισμικότητα, οργανώνει δράσεις που μας φέρνουν σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς και μας διδάσκει να σκέφτονται με ανοικτότητα, τότε συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας που βασίζεται στην αποδοχή και όχι στον αποκλεισμό.

Εκτός από την έλλειψη περιέργειας, σημαντικό ρόλο στη δημιουργία στερεοτύπων παίζουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συχνά, οι τηλεοπτικές εκπομπές και οι διαφημίσεις προβάλλουν μια παραμορφωμένη εικόνα διαφόρων κοινωνικών ομάδων, ενισχύοντας τα στερεότυπα. Επίσης, η κοινωνική παράδοση και οι αντιλήψεις που κληρονομούμε από παλαιότερες γενιές διαμορφώνουν τη στάση μας απέναντι στο διαφορετικό, κάνοντάς μας επιφυλακτικούς ή ακόμα και προκατειλημμένους.

Κλείνοντας, η αποδοχή και η κατανόηση του διαφορετικού δεν είναι κάτι που συμβαίνει από μόνο του. Χρειάζεται προσπάθεια, ανοιχτό μυαλό και σωστή διαπαιδαγώγηση. Αν οικογένεια, σχολείο και κοινωνία ενθαρρύνουν την περιέργεια για το νέο και το διαφορετικό, μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου η διαφορετικότητα δεν θα είναι εμπόδιο, αλλά πλούτος.

Διάγραμμα για ρατσισμό και παραγωγή λόγου για προκαταλήψεις

Διάγραμμα: Ρατσισμός – Μορφές, Αιτίες, Αποτελέσματα, Τρόποι Αντιμετώπισης

1. Ρατσισμός

Ο ρατσισμός είναι η διάκριση, η προκατάληψη ή η εχθρότητα απέναντι σε άτομα ή ομάδες ανθρώπων λόγω χαρακτηριστικών όπως η φυλή, το φύλο, η θρησκεία, η κοινωνική τάξη κ.λπ.

2. Μορφές Ρατσισμού

Ο ρατσισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, όπως:

• Φυλετικός Ρατσισμός → Χρώμα δέρματος/εθνική καταγωγή.

• Κοινωνικός Ρατσισμός → Αποκλεισμός ατόμων βάσει κοινωνικοοικονομικής θέσης.

• Θρησκευτικός Ρατσισμός → Διάκριση και εχθρότητα απέναντι σε διαφορετικά θρησκευτικά πιστεύω.

• Έμφυλος Ρατσισμός/Σεξισμός → Ανισότητα και προκαταλήψεις με βάση το φύλο.

• Οικονομικός Ρατσισμός → Διάκριση εις βάρος ατόμων με χαμηλό εισόδημα.

3. Αιτίες Ρατσισμού

Ο ρατσισμός συχνά προέρχεται από:

• Έλλειψη παιδείας → Αμάθεια και στερεότυπα που διατηρούνται από γενιά σε γενιά.

• Προκαταλήψεις → Αρνητικές αντιλήψεις που δεν βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα.

• Ιστορικά στερεότυπα → Παραδόσεις και αντιλήψεις που δημιουργούν ανισότητες.

• Πολιτικές και κοινωνικές ανισότητες → Δομές εξουσίας που ενισχύουν τις διακρίσεις.

4. Αποτελέσματα Ρατσισμού

Ο ρατσισμός έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στα άτομα όσο και στην κοινωνία:

• Κοινωνικός αποκλεισμός → Περιθωριοποίηση ατόμων και ομάδων.

• Βία και διακρίσεις → Ρητορική μίσους, επιθέσεις και άδικη μεταχείριση.

• Ανισότητα ευκαιριών → Περιορισμός σε εργασία, εκπαίδευση και κοινωνική ανέλιξη.

• Πόλωση και συγκρούσεις → Δημιουργία εντάσεων και κοινωνικών διαχωρισμών.

5. Τρόποι Αντιμετώπισης Ρατσισμού

Για να καταπολεμηθεί ο ρατσισμός, απαιτούνται:

• Εκπαίδευση και ενημέρωση → Καλλιέργεια της ανεκτικότητας από μικρή ηλικία.

• Νομοθεσία και πολιτικές → Ενίσχυση των νόμων κατά των διακρίσεων.

• Καλλιέργεια ανεκτικότητας → Προώθηση του διαλόγου και της πολυπολιτισμικότητας.

• Καταπολέμηση διακρίσεων → Ενεργή στάση απέναντι σε ρατσιστικές συμπεριφορές.

 Παραγωγή λόγου με θέμα τις προκαταλήψεις σε επίπεδο φύλου/ρατσισμό φύλου/σεξισμό.

Με αφορμή το περιστατικό στη Βουλή όπου άνδρας βουλευτής ανέφερε σε γυναίκα βουλευτή "να κάνει παιδιά", αποφασίζετε να γράψετε τις σκέψεις σας στο μπλογκ του σχολείου σχετικά με τη ύπαρξη έμφυλων στερεοτύπων στις μέρες μας και τους τρόπους με τους οποίους το σχολείο μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμησή τους (350-400 λέξεις).

Προσυγγραφικό στάδιο: Σκέφτομαι τα δύο σκέλη του θέματος σε επίπεδο:

ατομικό (διακρίσεις λόγω φύλου στην οικογένεια, στις φιλικές/ερωτικές σχέσεις)

κοινωνικό (διακρίσεις στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, στην εργασία κ.λπ.)

πολιτειακό (διακρίσεις που γίνονται με τρόπο θεσμικά αποδεκτό)

Έμφυλα Στερεότυπα: Ένα Πρόβλημα του Σήμερα

Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες ενός περιστατικού έμφυλων διακρίσεων, το οποίο μάλιστα διαδραματίστηκε μέσα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Άνδρας βουλευτής στοχοποίησε συνάδελφό του επισημαίνοντας ότι ο ρόλος της γυναίκας είναι η αναπαραγωγή. Η φράση αυτή δεν είναι απλώς μια προσωπική άποψη· αντικατοπτρίζει βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία μας έμφυλα, όπως αυτά που ορίζουν τη γυναίκα πρωτίστως ως μητέρα και νοικοκυρά και τον άνδρα ως ρυθμιστή στον δημόσιο βίο.

Παρόλο που ζούμε σε μια εποχή όπου η ισότητα των φύλων θεωρείται αυτονόητη, η πραγματικότητα δείχνει πως οι προκαταλήψεις αυτές δεν έχουν εξαλειφθεί. Οι γυναίκες συχνά κρίνονται περισσότερο για τις οικογενειακές τους επιλογές παρά για τις επαγγελματικές τους επιδόσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γυναίκες επικρίνονται αν δεν δημιουργήσουν οικογένεια μέχρι τα 30 τους χρόνια. Παράλληλα, οι άνδρες παγιδεύονται σε στερεότυπα που τους επιβάλλουν να είναι «δυνατοί» και να αποφεύγουν την έκφραση συναισθημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταπιέζονται και να είναι υποχρεωμένοι σε περιορισμένες επιλογές, όπως επιλογή επαγγελμάτων με υψηλό κοινωνικό κύρος (π.χ. δικηγόροι, γιατροί κ.λπ.).

Αυτά τα στερεότυπα μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη σωστή εκπαίδευση. Το σχολείο έχει καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση αυτών των αντιλήψεων. Πρώτα απ' όλα, η εκπαίδευση ενισχύει την κριτική ικανότητα, ώστε να αναγνωρίζουμε και να αμφισβητούμε τις προκαταλήψεις. Επίσης, μέσα από τη διδασκαλία της Ιστορίας και των Κοινωνικών Επιστημών, ενημερωνόμαστε για τους κοινωνικούς αγώνες για την ισότητα των φύλων, όπως τα φεμινιστικά κινήματα. 

Επιπλέον, είναι σημαντικό το ίδιο το σχολικό περιβάλλον να δίνει το σωστό παράδειγμα. Το σχολείο είναι σε θέση να προωθήσει έμπρακτα την ισότητα των φύλων με την καθημερινή αντιμετώπισή μας ως ίσων ανεξαρτήτως φύλου. Για παράδειγμα, από τη μία, είναι δυνατόν τα κορίτσια να ενθαρρύνονται να ασχοληθούν με τις επιστήμες και την τεχνολογία. Από την άλλη, είναι σημαντικό τα αγόρια να αισθάνονται ελεύθερα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους χωρίς να κρίνονται. Τέλος, η οργάνωση δράσεων, όπως συζητήσεις και παρουσιάσεις από ειδικούς, καλλιεργούν ευαισθησία για τις συνέπειες των στερεοτύπων και να προωθούν την ισότητα στην καθημερινή μας ζωή.

Συμπερασματικά, η αλλαγή δεν έρχεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι εφικτή. Αν μάθουμε από μικρή ηλικία να σεβόμαστε και να αντιμετωπίζουμε ισότιμα τους συνανθρώπους μας, τότε το μέλλον θα είναι πιο δίκαιο για όλους.

3 ακόμες εκθέσεις με τις εκφωνήσεις τους

1. Σε κείμενό σου 350 λέξεων που θα δημοσιεύσεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου να

αναπτύξεις τις απόψεις σου σχετικά με το αν τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλουν στον

περιορισμό των στερεότυπων αντιλήψεων και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Στερεότυπα και ΜΜΕ: Πώς διαμορφώνεται η κοινή γνώμη;

Παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την καταπολέμηση του ρατσισμού, το φαινόμενο αυτό δεν έχει εκλείψει. Βασική αιτία του είναι η ύπαρξη στερεοτυπικών αντιλήψεων που κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους με βάση αυθαίρετα κριτήρια, όπως η εθνικότητα, το φύλο και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, αποδίδοντάς τους συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ως βασικοί φορείς διαμόρφωσης - ή τουλάχιστον επηρεασμού - της κοινής γνώμης, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαιώνιση ή την ανατροπή αυτών των αντιλήψεων.

Οι ενημερωτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές επηρεάζουν καθημερινά το κοινωνικό σύνολο, καθώς η πλειονότητα των πολιτών έχει πρόσβαση στην τηλεόραση και το διαδίκτυο. Ως εκ τούτου, οι δημοσιογράφοι και οι παρουσιαστές έχουν την ευθύνη να προβάλλουν αντικειμενικές και ισορροπημένες απόψεις, ώστε να ευαισθητοποιήσουν το κοινό απέναντι σε φαινόμενα ρητορικής μίσους και προκαταλήψεων. Μέσα από έγκυρη και πολυφωνική ενημέρωση, μπορούν να αναδείξουν το αβάσιμο των στερεοτυπικών συλλογισμών και να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας πιο ανοιχτής και ανεκτικής.

Παράλληλα, ο ψυχαγωγικός τομέας των ΜΜΕ μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην αποδόμηση στερεοτύπων. Οι τηλεοπτικές σειρές, οι διαφημίσεις και άλλες μορφές οπτικοακουστικού περιεχομένου έχουν τη δυνατότητα να προβάλλουν τη διαφορετικότητα και να αμφισβητήσουν καθιερωμένες αντιλήψεις. Για παράδειγμα, οι διαφημίσεις παιχνιδιών συχνά προωθούν την ιδέα ότι τα κορίτσια παίζουν με κούκλες και τα αγόρια με αυτοκίνητα ή όπλα. Μια τέτοια απλή αλλαγή, όπως η παρουσίαση αγοριών να παίζουν με κούκλες και κοριτσιών να συμμετέχουν σε παιχνίδια δράσης, μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην αποδόμηση αυτών των στερεοτύπων.

Καθοριστικός παράγοντας στην αλλαγή αυτή είναι η βούληση των ίδιων των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Με συνειδητές επιλογές στο περιεχόμενο που προβάλλουν, μπορούν να ανατρέψουν την επικράτηση στερεοτυπικών αντιλήψεων και να διαμορφώσουν ένα πιο συμπεριληπτικό επικοινωνιακό τοπίο. Συμπερασματικά, τα ΜΜΕ δεν είναι απλώς δέκτες ή αναπαραγωγοί της κοινωνικής πραγματικότητας· έχουν τη δύναμη και την ευθύνη να προάγουν την αλλαγή, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων.

Λεξιλόγιο για αυτήν την ενότητα

Ρητορική μίσους

Προκαταλήψεις

Διαμόρφωση κοινής γνώμης

Αποδόμηση αντιλήψεων

Διαφορετικότητα

Καθιερωμένες αντιλήψεις/Διαιώνιση αντιλήψεων

Πολυφωνική ενημέρωση

Κοινωνικά στερεότυπα

Συμπεριληπτικότητα

Καταπολέμηση διακρίσεων

Ευαισθητοποίηση

Κοινωνικός αντίκτυπος

2. Ο ρατσισμός υπήρξε ανέκαθεν ένα δόγμα που χρησίμευσε ως ιδεολογικό άλλοθι για τη διάπραξη αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Με αφορμή τον χαιρετισμό της Προέδρου της Δημοκρατίας, κας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, σε εκδήλωση για την Ημέρα Μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων (27.01.2022). να γράψεις ένα άρθρο (350 – 400 λέξεων) για ανάρτηση στην ενημερωτική ιστοσελίδα που επισκέπτεσαι συχνότερα, στο οποίο θα παρουσιάζεις την άποψή σου σχετικά με τον ρόλο της οικογένειας και του σχολείου στη διαχείριση της διαφορετικότητας.

Οικογένεια, σχολείο και διαφορετικότητα

Ο ρατσισμός υπήρξε ανέκαθεν ένα δόγμα που χρησίμευσε ως ιδεολογικό άλλοθι για τη διάπραξη αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Παρόλο που η κοινωνία μας έχει σημειώσει πρόοδο στην καταπολέμηση των διακρίσεων, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν δύο από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για τη διαμόρφωση στάσεων απέναντι στη διαφορετικότητα.

Η οικογένεια είναι ο πρώτος κοινωνικός φορέας στον οποίο το παιδί διαμορφώνει αντιλήψεις και στάσεις. Οι γονείς, ως πρότυπα συμπεριφοράς, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της αποδοχής του διαφορετικού. Μέσα από τον διάλογο, την καλλιέργεια αξιών, όπως ο σεβασμός και η ισότητα, καθώς και την αποφυγή χρήσης στερεοτυπικών χαρακτηρισμών, μπορούν να διαμορφώσουν μια κουλτούρα συμπερίληψης στο οικογενειακό περιβάλλον.

Από την άλλη, το σχολείο αποτελεί το πεδίο όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με μια μεγαλύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Η εκπαιδευτική διαδικασία δεν περιορίζεται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά περιλαμβάνει και την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και αξιών. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενσωματώσουν στη διδασκαλία τους ηθικές αξίες, να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ μαθητών διαφορετικών πολιτισμικών υπόβαθρων και να ενθαρρύνουν ανοιχτές συζητήσεις γύρω από ζητήματα ταυτότητας και αποδοχής. Παράλληλα, η διοργάνωση βιωματικών δράσεων, όπως εργαστήρια ή θεατρικά δρώμενα, μπορεί να ενισχύσει τη συνειδητοποίηση της σημασίας της ισότητας και του σεβασμού.

Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία αυτών των προσπαθειών είναι η συνεργασία μεταξύ οικογένειας και σχολείου. Όταν γονείς και εκπαιδευτικοί δρουν συντονισμένα, μπορούν να προσφέρουν στα παιδιά τα κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να αναπτύξουν μια ανοιχτόμυαλη και ανεκτική στάση απέναντι στη διαφορετικότητα.

Συνοψίζοντας, η οικογένεια και το σχολείο έχουν τη δύναμη να καταρρίψουν στερεότυπα και να καλλιεργήσουν μια κοινωνία που σέβεται και αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Μέσα από την εκπαίδευση, τη σωστή καθοδήγηση και την έμπρακτη εφαρμογή αξιών ισότητας μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία πιο δίκαιη και συμπεριληπτική για όλους.

3. Σου έχει προκαλέσει εντύπωση η άποψη ότι «μας λείπει η περιέργεια να γνωρίσουμε το διαφορετικό». Αποφασίζεις να συντάξεις ένα κείμενο 350-400 λέξεων για το ιστολόγιο του σχολείου σου, στο οποίο θα εκθέσεις τη συμφωνία ή τη διαφωνία σου με την παραπάνω άποψη και θα παρουσιάσεις και άλλους παράγοντες που δημιουργούν στερεοτυπικές αντιλήψεις.

Η ανία είναι φίλη του ρατσισμού;

Έχετε σκεφτεί ποτέ γιατί συχνά φοβόμαστε ή αποφεύγουμε το διαφορετικό; Πόσες φορές ακούμε σχόλια όπως «αυτοί οι άνθρωποι είναι αλλιώς» ή «δεν τους καταλαβαίνουμε» χωρίς καν να έχουμε προσπαθήσει να τους γνωρίσουμε; Η άποψη ότι «μας λείπει η περιέργεια να γνωρίσουμε το διαφορετικό» αντανακλά μια πραγματικότητα που επηρεάζει βαθιά τον τρόπο σκέψης μας. Συχνά, επιλέγουμε να κινούμαστε μέσα σε οικείες καταστάσεις, με ανθρώπους που μας μοιάζουν, αποφεύγοντας να εξερευνήσουμε νέες κουλτούρες, απόψεις και τρόπους ζωής.

Ωστόσο, αυτή η στάση δεν είναι απαραίτητα αποτέλεσμα αδιαφορίας. Συχνά προέρχεται από τον φόβο του αγνώστου και την επιρροή του περιβάλλοντός μας. Η οικογένεια είναι το πρώτο και πιο σημαντικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί μαθαίνει να βλέπει τον κόσμο. Αν οι γονείς του καλλιεργούν την ανοιχτότητα και την αποδοχή, το παιδί θα αναπτύξει ενσυναίσθηση και θα μάθει να σέβεται το διαφορετικό. Αντίθετα, αν μέσα στο σπίτι αναπαράγονται στερεοτυπικές αντιλήψεις, αυτές θα περάσουν ασυνείδητα στη σκέψη του παιδιού.

Το ίδιο ισχύει και για το σχολείο, αφού αποτελεί φορέα διαμόρφωσης συνειδήσεων. Όταν το σχολείο ενθαρρύνει την πολυπολιτισμικότητα, οργανώνει δράσεις που μας φέρνουν σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς και μας διδάσκει να σκέφτονται με ανοικτότητα, τότε συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας που βασίζεται στην αποδοχή και όχι στον αποκλεισμό.

Εκτός από την έλλειψη περιέργειας, σημαντικό ρόλο στη δημιουργία στερεοτύπων παίζουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συχνά, οι τηλεοπτικές εκπομπές και οι διαφημίσεις προβάλλουν μια παραμορφωμένη εικόνα διαφόρων κοινωνικών ομάδων, ενισχύοντας τα στερεότυπα. Επίσης, η κοινωνική παράδοση και οι αντιλήψεις που κληρονομούμε από παλαιότερες γενιές διαμορφώνουν τη στάση μας απέναντι στο διαφορετικό, κάνοντάς μας επιφυλακτικούς ή ακόμα και προκατειλημμένους.

Κλείνοντας, η αποδοχή και η κατανόηση του διαφορετικού δεν είναι κάτι που συμβαίνει από μόνο του. Χρειάζεται προσπάθεια, ανοιχτό μυαλό και σωστή διαπαιδαγώγηση. Αν οικογένεια, σχολείο και κοινωνία ενθαρρύνουν την περιέργεια για το νέο και το διαφορετικό, μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου η διαφορετικότητα δεν θα είναι εμπόδιο, αλλά πλούτος.

 

Ελευθερία της Τέχνης: Παραγωγή λόγου για την Γ' Λυκείου

 

Εκφώνηση

Με αφορμή το πρόσφατο γεγονός του βανδαλισμού έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη αποφασίζετε να μοιραστείτε τις σκέψεις σας σε ένα άρθρο που θα δημοσιεύσετε στο blog του σχολείου σχετικά με τη σημασία της ελευθερίας στην Τέχνη για την ενίσχυση της Δημοκρατίας. 

Βοηθητικό λεξιλόγιο

ελευθερία, δημοκρατία, πολυφωνία, διαφορετικότητα, σεβασμός, ευαισθησία, έκφραση, αισθητικές απόψεις, υποκειμενικότητα, λογοκρισία, όρια στην τέχνη, ανεκτικότητα, σύγκρουση δικαιωμάτων, κοινωνική συνοχή, καλλιτεχνική πρόκληση και πολιτική/θρησκευτική προπαγάνδα.

Βασικές σκέψεις που μπορούν να αξιοποιηθούν

-Ο σεβασμός στον πολιτισμό απαιτεί την προστασία των έργων τέχνης, ακόμη και όταν δεν συμφωνούμε με το περιεχόμενό τους.

-Οι αισθητικές απόψεις δεν είναι ίδιες για όλους, όπως είναι απαραίτητο να συμβαίνει σε μια πολυφωνική, δημοκρατική κοινωνία.

-Η δημοκρατική κοινωνία προϋποθέτει τον διάλογο και όχι αυτοδικία ή καταστροφή.

-Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι απόλυτα σεβαστές. Ωστόσο, δεν μπορούν να επιβάλλουν όρια στην τέχνη.

-Το δικαίωμα στην καλλιτεχνική ελευθερία και το δικαίωμα στη θρησκευτική πίστη δεν πρέπει να βρίσκονται σε αντιπαράθεση, αλλά να συνυπάρχουν αρμονικά.

-Η τέχνη, ως μέσο έκφρασης, δεν νοείται να υπόκειται σε περιορισμούς.

-Η τέχνη είναι μορφή επικοινωνίας σε διαρκή διάλογο με τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.

-Η ύπαρξη μιας προκλητικής έκθεσης δεν σημαίνει ότι όσοι διαφωνούν είναι υποχρεωμένοι να την επισκεφθούν.

-Οι δημόσιοι φορείς, όπως η Εθνική Πινακοθήκη, οφείλουν να εκφράζουν την πλειονότητα της κοινωνίας μας. Μια έκθεση που προσβάλλει μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δεν γίνεται να εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη. Ωστόσο, αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη βία ή την αυτοδικία. 

Αυτογνωσία: Παραγωγή λόγου Γ' Λυκείου

Η παραγωγή λόγου είναι από τις πιο δύσκολες ασκήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι μαθητές στο μάθημα των Νέων Ελληνικών/Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Παρακάτω δίνεται μια προτεινόμενη εκφώνηση για τη θεματική της αυτογνωσίας συνοδευόμενη από ένα πρότυπο απάντησης. Καλή μελέτη!

Εκφώνηση άσκησης:

Σε μια ομιλία που θα κάνετε σε ημερίδα του σχολείου σας για την ψυχική υγεία των μαθητών να αναφερθείτε στα θετικά στοιχεία της αυτογνωσίας για τον άνθρωπο και την κοινωνία, καθώς και σε τρόπους ενίσχυσης του πνεύματος αυτογνωσίας σήμερα (200-250 λέξεις).

Πρότυπο απάντησης:

Αγαπητοί καθηγητές και συμμαθητές,

Αισθάνομαι πολύ χαρούμενος, καθώς η σημερινή εκδήλωση για το επίκαιρο θέμα της ψυχικής υγείας αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή να συζητήσουμε για την αυτογνωσία. Από τη μια, σε ατομικό επίπεδο, αποτελεί θεμέλιο της πνευματικής γαλήνης και της προσωπικής ανάπτυξης. Όταν γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τις αδυναμίες και τις δυνατότητές μας, αποκτούμε αυτοπεποίθηση, διαχειριζόμαστε καλύτερα τις δυσκολίες και λαμβάνουμε πιο συνειδητές αποφάσεις. Συνεπώς, αυτό συμβάλλει στην ισορροπημένη ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση, αποτρέποντας φαινόμενα όπως το άγχος και η ανασφάλεια.

Από την άλλη, σε κοινωνικό επίπεδο, η αυτογνωσία ενισχύει την ενσυναίσθηση και την αποδοχή της διαφορετικότητας. Ειδικότερα, ένας άνθρωπος που αναγνωρίζει και αποδέχεται τον εαυτό του μπορεί να δείξει κατανόηση στους άλλους, συμβάλλοντας στη δημιουργία υγιών σχέσεων και αρμονικών κοινωνιών. Παράλληλα, η αυτοκριτική, που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αυτογνωσίας, μας βοηθά να βελτιωνόμαστε συνεχώς, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Για να ενισχύσουμε το πνεύμα αυτογνωσίας και αυτοκριτικής, μπορούμε να αξιοποιήσουμε διάφορους τρόπους. Πρώτον, μπορούμε να κρατάμε ημερολόγιο σκέψεων και συναισθημάτων, ώστε να αναλύουμε τις αντιδράσεις μας και να τις συνειδητοποιούμε με μεγαλύτερη νηφαλιότητα. Δεύτερον, μπορούμε να αφιερώνουμε κάποια λεπτά μέσα στη μέρα για αναστοχασμό και αυτοκριτική. Η συγκεκριμένη πρακτική θα μπορούσε να συμβάλει στη συνειδητοποίηση των λαθών μας και στην προσπάθεια μελλοντικής τους διόρθωσης. Τέλος, καλό θα ήταν να επιδιώκουμε ανοιχτό διάλογο και ανατροφοδότηση από τους γύρω μας, ώστε να έχουμε μια πιο αντικειμενική και πολυπρισματική εικόνα του εαυτού μας, εμπλουτισμένη από τις οπτικές των άλλων.

Συμπερασματικά, η αυτογνωσία δεν είναι απλώς μια δεξιότητα, αλλά ένας διαρκής δρόμος προς την ψυχική ισορροπία και την κοινωνική συνοχή. Υιοθετώντας κάποιους από τους παραπάνω τρόπους για την ενίσχυσή της ίσως μπορούμε να επιτύχουμε ένα καλύτερο μέλλον τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Δραστηριότητα

Να εντοπίσετε τα εξής στοιχεία στο παραπάνω κείμενο: 

1) Δείκτες που εξασφαλίζουν σωστή συνοχή στο κείμενο

2) Λέξεις/όρους που εκφράζουν εύστοχα έννοιες που σχετίζονται με τη θεματική (π.χ. πνευματική γαλήνη, ψυχοσυναισθηματική κατάσταση κ.λπ.)

3) Στοιχεία νοηματικής αλληλουχίας και συνεκτικότητας. 

Ενδεικτικές απαντήσεις - Κριτήριο ΙΕΠ 31150 Νέα Ελληνικά Γ' ΕΠΑΛ

Παρακάτω θα βρείτε τις απαντήσεις που προτείνουμε για το κείμενο από το κριτήριο 31150 για τα Νέα Ελληνικά, το οποίο προέρχεται από την Τράπεζα Θεμάτων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. 

Α. Κείμενο

Η διεύρυνση των ανισοτήτων στον πλανήτη προκάλεσε τη διατάραξη της περιβαλλοντικής ισορροπίας και την κλιματική κρίση.

Απόσπασμα από το άρθρο με τίτλο "Τι είναι σήμερα πρόοδος και συντήρηση;" του Γιάννη Μυλόπουλου, καθηγητή ΑΠΘ, δημοσίευση στις 2 Ιανουαρίου 2022, πηγή: naftemporiki.gr

Η κλιματική κρίση και οι τεράστιες φυσικές καταστροφές που τη συνοδεύουν, είναι κοινή παραδοχή σήμερα ότι οφείλονται στο μεγάλο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στον πλανήτη. Αυτό το χάσμα είναι που προκαλεί την εξάντληση των φυσικών πόρων, οι οποίοι, στο πλαίσιο των trickle-down economics, θεωρούνται ιδιωτικά αγαθά προς κατανάλωση προκειμένου να μεγεθυνθεί η οικονομία και όχι δημόσια αγαθά, αναγκαία για την επένδυση σε μια βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη για όλους. Η διεύρυνση των ανισοτήτων στον πλανήτη είναι, λοιπόν, αυτή που προκάλεσε τη διατάραξη της περιβαλλοντικής ισορροπίας και οδήγησε στην κλιματική κρίση. Γι' αυτό και τα trickle-down economics θεωρούνται σήμερα διεθνώς ξεπερασμένα.

Η αποτυχία τους είναι η κύρια αιτία για τη μεγάλη στροφή της αμερικανικής οικονομίας. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, έμπειρος στα οικονομικά από τα χρόνια που ήταν ακόμη αντιπρόεδρος του Ομπάμα, συνέδεσε την ηγεσία του με μια μεγάλη προοδευτική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ. Προχώρησε σε μια μεγάλη στροφή της αμερικανικής οικονομίας, η οποία θα επηρεάσει τα επόμενα χρόνια, λόγω του μεγέθους και της επιρροής της, το σύνολο των οικονομιών του πλανήτη.

Η επένδυση του, δυσθεώρητου για τα μέχρι σήμερα δεδομένα, ποσού των 1,85 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στο κοινωνικό κράτος, στην Υγεία, την Παιδεία, τις Υποδομές, τα Δίκτυα των Μεταφορών και στις Δομές Κοινωνικής Αλληλεγγύης των ΗΠΑ, είναι η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση που έγινε τις τελευταίες δεκαετίες στην κατεύθυνση της ανατροπής των ισορροπιών και των ανισοτήτων που επέβαλε η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Αυτή η μεγάλη μεταρρύθμιση της αμερικανικής οικονομίας, κάτω από το πρίσμα της κλιματικής, της ενεργειακής και της υγειονομικής κρίσης που πλήττουν σήμερα την παγκόσμια οικονομία, αποκτά ιδιαίτερο νόημα και δίνει το στίγμα των αλλαγών που έρχονται τα επόμενα χρόνια στο οικονομικό πεδίο διεθνώς.

Μήπως πίσω από τη μεγάλη στροφή της αμερικανικής πολιτικής από τα νεοφιλελεύθερα trickle-down economics προς μια ισόρροπη ανάπτυξη με κοινωνικό πρόσημο και «πράσινα» χαρακτηριστικά, κρύβεται μια νέα πολιτική αντίληψη που θέλει την οικονομική ανάπτυξη να συνδέεται με τη μείωση των μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων και με την αντιμετώπιση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων; Η προφανής απάντηση στο ερώτημα δίνει και την απάντηση του τι είναι σήμερα πρόοδος και τι συντήρηση.

Δραστηριότητες

Α1. Να αποδώσεις συνοπτικά και να παρουσιάσεις με δικά σου λόγια το πώς συνδέονται τα trickle-down economics με τη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους σε ένα κείμενο μέχρι 80 λέξεων σε σχολική εργασία στο μάθημα των Οικονομικών στην τάξη σου.

Σχόλια πριν τη συγγραφή: Πρόκειται για μια ερώτηση που απαιτεί πύκνωση λόγου/περίληψη ("συνοπτικά") και εντοπισμό συγκεκριμένων πληροφοριών μέσα από το κείμενο. Παράλληλα, μας παρέχεται ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο ("σχολική εργασία"), δηλαδή η απεύθυνση προς τους συμμαθητές μας στο περιβάλλον της σχολικής τάξης. 

Ενδεικτική απάντηση:

Αγαπητοί συμμαθητές,

το κείμενο μας πληροφορεί ότι τα trickle-down economics (μια οικονομική θεωρία που υποστηρίζει ότι η ευημερία των οικονομικά ισχυρών ωφελεί και τις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις) οδήγησαν στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Αυτό το χάσμα συνδέεται άμεσα με την κλιματική κρίση, αφού ο πλούτος απορρέει από την εκμετάλλευση των δημόσιων αγαθών σαν να ήταν ιδιωτικά. Με αυτόν τον τρόπο, η αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων επιδείνωσε την κλιματική κρίση. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η στροφή των μεγάλων οικονομιών προς την περιβαλλοντική προστασία στην πραγματικότητα στοχεύει στην άμβλυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών. 

ή (για πιο οικείο ύφος)

Αγαπητοί συμμαθητές,

το κείμενο μας πληροφορεί ότι τα trickle-down economics, μια θεωρία που υποστηρίζει πως η ευημερία των πλουσίων οδηγεί σε ευημερία των φτωχών, τελικά οδήγησαν στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ τους. Το χάσμα αυτό σχετίζεται με την κλιματική κρίση, καθώς οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους προς όφελός τους, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το κοινό καλό. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η στροφή των μεγάλων οικονομιών προς την περιβαλλοντική προστασία αποσκοπεί, τελικά, στη μείωση των οικονομικών ανισοτήτων.

Α2. α) Να εντοπίσεις και να αναγνωρίσεις τον τρόπο ανάπτυξης του προλόγου, βασιζόμενος σε στοιχεία του κειμένου και να αιτιολογήσεις την επιλογή του.

β) Να συσχετίσεις με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα τις γλωσσικές επιλογές του συντάκτη, οι οποίες αφορούν τη χρήση: παθητικής ή ενεργητικής σύνταξης, αναφορικής ή μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας.

α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο αίτιο - αποτέλεσμα. Πιο συγκεκριμένα, τα trickle down economics (αίτιο) ευθύνονται για την κλιματική κρίση και το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών (αποτέλεσμα). Ο συγγραφέας επιλέγει να ξεκινήσει με αυτόν τον τρόπο το κείμενό του, γιατί επιδιώκει να αναδείξει την πηγή (αίτιο) του προβλήματος (αποτέλεσμα) και να επισημάνει ότι οι έννοιες της συντήρησης και της προόδου είναι πλέον ρευστές, αν λάβουμε υπόψη τις πολιτικές της κλιματικής κρίσης και τη στόχευσή τους. 

β) -Η παθητική σύνταξη (π.χ. 1η παράγραφος - "οφείλονται", "θεωρούνται") χρησιμοποιείται για να δοθεί η αίσθηση της αντικειμενικότητας στο κείμενο και να προβάλει τον επιστημονικό λόγο, καθώς περιγράφει μια οικονομική θεωρία. Ο συγγραφέας θέλει να μας δημιουργήσει την εντύπωση ότι αυτό που αναφέρει (τα δημόσια αγαθά γίνονται αντιληπτά ως ιδιωτικά) είναι μια γενικά αποδεκτή αλήθεια στο πλαίσιο της συγκεκριμένης οικονομικής θεωρίας.

-Η ενεργητική σύνταξη χρησιμοποιείται για να δοθεί έμφαση στο υποκείμενο της δράσης (π.χ. 2η παράγραφος - "Προχώρησε"). Ο συγγραφέας στοχεύει να αναδείξει ότι ο Μπάιντεν ανέλαβε δράση για τη μεταστροφή της πολιτικής από τα trickle down economics στην πράσινη ανάπτυξη και την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους. Το παράδειγμα των ΗΠΑ επηρεάζει τις πρακτικές που ακολουθεί και ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος. Άρα, ήταν σημαντικό να επισημανθεί ο φορέας της δράσης (υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος).

-Η αναφορική λειτουργία της γλώσσας στοχεύει στην σοβαρότητα του ύφους. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την κυριολεξία, για να δώσει μεγαλύτερη σαφήνεια στα λεγόμενά του (π.χ. 1η παράγραφος "είναι κοινή παραδοχή σήμερα").

-Η μεταφορική χρήση της γλώσσας είναι διάχυτη σε όλο το κείμενο και στοχεύει στη δημιουργία εικόνων για καλύτερη κατανόηση του κειμένου από τους αναγνώστες (π.χ. 1η παράγραφος "χάσμα πλούσιων και φτωχών", 2η παράγραφος "στροφή της αμερικανικής οικονομίας"). Επίσης, η μεταφορική χρήση της γλώσσας αποσκοπεί στην ανάδειξη της εκφραστικής δεινότητας του συγγραφέα και της ευγλωττίας με την οποία αναλύει το ζήτημα. Έτσι, ενισχύεται η έκφραση και το ύφος του κειμένου γίνεται πιο επίσημο και προσεγμένο  (π.χ. 3η παράγραφος "δυσθεώρητου ποσού", "πλήττουν την οικονομία").

Α3. Συμμετέχεις σε μια νεανική ιστοσελίδα γενικότερου προβληματισμού. Στις πρόσφατες αναρτήσεις της η ηλεκτρονική «συζήτηση» αφορά την προοπτική «μιας ισόρροπης ανάπτυξης με «πράσινα» χαρακτηριστικά» και αποφασίζεις να γράψεις ένα άρθρο (200-250 λέξεων) για να εκθέσεις τρόπους με τους οποίους μπορεί παγκοσμίως να εφαρμοστεί μια πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος.

Πώς θα προστατεύσουμε το περιβάλλον: Σκέψεις για βιώσιμη ανάπτυξη

Η προστασία του περιβάλλοντος είναι σήμερα πιο σημαντική από ποτέ, καθώς η κλιματική κρίση και η υποβάθμιση των φυσικών πόρων απειλούν τη βιωσιμότητα του πλανήτη. Είναι πλέον αναγκαία η υιοθέτηση μιας πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος η οποία θα συνδυάζει μια σειρά από στρατηγικές τόσο για οικονομική ανάπτυξη όσο και αναφορικά με την οικολογική ευαισθησία.

Πρώτα απ' όλα, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να προωθήσουν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική και η γεωθερμική ενέργεια, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Παράλληλα, είναι απαραίτητη η ενίσχυση των νομοθετικών πλαισίων που περιορίζουν τη ρύπανση και επιβραβεύουν τις εταιρείες που υιοθετούν οικολογικές πρακτικές και βιώσιμες παραγωγικές διαδικασίες.

Επιπλέον, εφόσον ενσωματωθούν η ανακύκλωση και η κυκλική οικονομία στις πολιτικές όλων των κρατών, είναι πιθανό να ελαχιστοποιηθούν τα απόβλητα και να υπάρξει διαχείριση των φυσικών πόρων με πιο υπεύθυνο τρόπο. Αυτό απαιτεί όχι μόνο κρατική παρέμβαση, αλλά και την εκπαίδευση των πολιτών, ώστε όλοι να αναγνωρίσουμε τη σημασία της καθημερινής μας συμπεριφοράς στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.

Τέλος, η διεθνής συνεργασία είναι επίσης κλειδί. Διεθνείς συμφωνίες, όπως η Συμφωνία του Παρισιού, δείχνουν ότι με τις κατάλληλες δεσμεύσεις και συνεργασία, τα κράτη μπορούν να προχωρήσουν σε παγκόσμια κλίμακα. Με αυτά τα μέτρα, η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Εμείς οι νέοι έχουμε ευθύνη να εφαρμόσουμε όσα μπορούμε από τα παραπάνω, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την αλλαγή και να επιτύχουμε τη βιωσιμότητα του πλανήτη για εμάς, αλλά και τις επόμενες γενιές. 

-Παρατήρηση/δραστηριότητα: 1.Να επισημάνετε τους δείκτες συνοχής της παραγωγής λόγου, 2. Να εντοπίσετε το ειδικό λεξιλόγιο της θεματικής (τουλάχιστον 10 λέξεις), 3. Να βρείτε δύο εκφράσεις που χρησιμοποιούνται στο κείμενο και έχουν αντικαταστήσει τη χρήση του "πρέπει" που είναι καλό να αποφεύγεται στην παραγωγή λόγου. 

Αυτοκριτική: Άσκηση περίληψης και σχολιασμού τίτλου για την Γ' ΕΠΑΛ

 

Α. Κείμενο

Αυτοκριτική: άγνωστο σπορ στην Ελλάδα

Γιώργος Μαυρωτάς 29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011, 08:26

Στην Ελλάδα έχει πέσει λίγο παραπάνω δόση εγωισμού στα γονίδια μας, έτσι ώστε η αυτοκριτική να εκλαμβάνεται ως αδυναμία. Πότε είναι η τελευταία φορά που κάποιος κρατικός ή άλλος λειτουργός υπέβαλε αυτοβούλως κι όχι εξαναγκαστικά την παραίτησή του, μετά από έναν άστοχο χειρισμό; Πότε κάποιος παραδέχθηκε το λάθος του; Οι ελάχιστες εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Συνήθως αντιδρούν σαν τα μικρά παιδιά που κάνουν τη ζημιά και μετά λένε «Δεν το έκανα εγώ, αυτός φταίει…». Έτσι έχουμε καταλήξει να είμαστε η χώρα όπου βασική επιδίωξη δεν είναι να δημιουργήσουμε κάτι, αλλά να προσέχουμε «να μην γίνει η στραβή».

Αλλά και στη ζωή του καθενός μας η αυτοκριτική δεν θα έπρεπε να κρύβεται κάτω από την κουβέρτα του εγωισμού. Η καριέρα και η ζωή μας γενικά δεν είναι το κατοστάρι της μια αναπνοής. Είναι μάλλον ένας μαραθώνιος. Όποιος λοιπόν προσπαθεί να κάνει πράγματα, αναπόφευκτα κάνει και λάθη. Τα λάθη όμως δεν τον βγάζουν από το παιχνίδι, αρκεί να μπορεί να μάθει από αυτά. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει για αυτό είναι αυτοκριτική. Η παραδοχή των λαθών και η αυτοκριτική είναι μια πράξη μέγιστης ευθύνης και αξιοπρέπειας. Αφενός είναι λυτρωτική για αυτόν που την κάνει, αφετέρου φανερώνει έναν ειλικρινή και ευθύ χαρακτήρα που δεν διστάζει να «πάρει πάνω του» τις αστοχίες του, και όχι να ψάχνει σαν παιδάκι να τις σκορπίσει στους γύρω του. Μπορεί κάποιος να χάσει μια μάχη, αλλά η αυτοκριτική τον βοηθάει να μην χάσει τον πόλεμο.

Η αυτοκριτική απαιτεί μια γενναιότητα και καμιά φορά αυταπάρνηση που δεν την βρίσκουμε εύκολα γύρω μας. Απαιτεί να βάλεις το «εγώ» κάτω από την αλήθεια κάτι που δεν είναι προφανές σε όλους. Για πολλούς το «εγώ» είναι σημαντικότερο κι από την αλήθεια και η αυτοκριτική είναι μια γη που ποτέ δεν θα πατήσουν. Η ζωή μας άλλωστε είναι ένα άθροισμα σωστών και λάθος αποφάσεων. Όσο περισσότερες είναι σωστές τόσο το καλύτερο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και οι λάθος. Το χειρότερο όμως είναι να προσπαθούμε από εγωισμό να δικαιολογήσουμε τις λάθος αποφάσεις, προσθέτοντας ακόμα μεγαλύτερα λάθη. Εκεί έρχεται η αυτοκριτική που σαν αντίβαρο μας βοηθάει να κρατάμε την πορεία.

Η αυτοκριτική θεωρείται ενέργεια αυτοϋπονόμευσης ενώ στην πραγματικότητα είναι μάλλον ενέργεια αυτοβελτίωσης. Θεωρείται συνώνυμη με την ομολογία αποτυχίας αντί να είναι μια φυσιολογική, διορθωτική ενέργεια προς γνώση ημών των ιδίων αλλά κυρίως των επόμενων. Η αυτοκριτική επίσης μπορεί να μας φέρει πιο κοντά σ' αυτούς που διαφωνούν μαζί μας, αμβλύνει αντί να οξύνει τις διαφορές και δημιουργεί ένα συναινετικό κλίμα που μπορεί να ρίξει τα τείχη που υψώνουν οι εγωισμοί.

Πολλές φορές ακούγεται «Δεν είναι ώρα για αυτοκριτική, αλλά για αποφάσεις». Αυτά τα δύο δεν είναι αλληλοαποκλειόμενα, αλλά μάλιστα πολλές φορές η αυτοκριτική οδηγεί σε καλύτερες αποφάσεις. Αν ο καθένας μας όταν κάτι πήγαινε στραβά αναρωτιόταν «Τι δεν έκανα εγώ καλά;» κι όχι «Πού να ρίξω τώρα το φταίξιμο;» θα ήμασταν μια πολύ καλύτερη ομάδα. Και η ζωή, όπως και να το κάνουμε, είναι ομαδικό άθλημα…

Πηγή: Protagon.gr

Δραστηριότητα

Α1. Να γράψετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου (μέχρι 100 λέξεις).

Η αυτοκριτική στην Ελλάδα συχνά θεωρείται αδυναμία, με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η παραδοχή των λαθών. Πιο συγκεκριμένα, κυριαρχεί η τάση να αποδίδεται η ευθύνη αλλού, αντί να γίνεται προσπάθεια διόρθωσης. Ο συγγραφέας τονίζει ότι οφείλουμε να είμαστε υπεύθυνοι αναγνωρίζοντας τις συνέπειες των λαθών μας. Στη συνέχεια, επισημαίνει ότι χρειάζεται θάρρος αυτή η διαδικασία, καθώς προϋποθέτει την υπέρβαση του εγωισμού. Ωστόσο, η αυτοκριτική δεν αποτελεί έναν τρόπο υποβάθμισης του εαυτού μας, αλλά εργαλείο γνώσης και βελτίωσης. Ακόμη, προαπαιτεί τη συνειδητοποίηση ότι οφείλουμε να προσπαθούμε διαρκώς, με υπομονή για το καλύτερο αποτέλεσμα. Η αναγνώριση των λαθών οδηγεί σε καλύτερες αποφάσεις και ενισχύει τη συλλογική πρόοδο.

Πώς φτάνουμε σε αυτήν την περίληψη;

Ενδεικτική τεχνική: Πλαγιότιτλοι

1. Η έλλειψη αυτοκριτικής στην Ελλάδα - Η αποφυγή ευθύνης και η νοοτροπία της μετάθεσης του φταιξίματος 

2. Υπευθυνότητα και αυτοκριτική

3. Η αυτοκριτική απαιτεί περιορισμό της εγωκεντρικής στάσης 

4. Η αυτοκριτική ως εργαλείο μάθησης και εξέλιξης 

5. Η αυτοκριτική ως εργαλείο λήψης αποφάσεων και στοιχείο συνεργατικής διάθεσης

Α2. Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου. 

Ο τίτλος είναι απολύτως συμβατός με την επικοινωνιακή στόχευση του κειμένου και το περιεχόμενό του. Αποτελείται από δύο σκέλη. Στο πρώτο παρουσιάζεται το θέμα του κειμένου, δηλαδή η έννοια της αυτοκριτικής. Αυτό καθιστά σαφές στον αναγνώστη σε τι αφορά το κείμενο. Στο δεύτερο σκέλος, μετά την άνω και κάτω τελεία, που χρησιμοποιείται για να εξειδικευτεί η θεματική του κειμένου, ο συγγραφέας εξηγεί την εστίαση ως προς το θέμα, δηλαδή την αποφυγή της αυτοκριτικής στην Ελλάδα του σήμερα. 

Επίσης, ο συγγραφέας υιοθετεί ένα καυστικό και δηκτικό ύφος στον τίτλο, το οποίο προϊδεάζει για την αυστηρή κριτική που ακολουθεί στο κείμενο. Το καυστικό ύφος δηλώνεται από τη μεταφορική χρήση της λέξης "σπορ" ως προς την αυτοκριτική, σαν να πρόκειται για έναν διαγωνισμό, ενώ πρόκειται για μια διαδικασία βελτίωσης και μάθησης. 

ΑμεΑ και εκπαίδευση: παραγωγή γραπτού λόγου

Ακολουθήστε τη θερμή λέξη, για να μελετήσετε το φυλλάδιο για την παραγωγή γραπτού λόγου στη θεματική "ΑμεΑ και εκπαίδευση" που λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς το κριτήριο 17048 της Τράπεζας Θεμάτων ΙΕΠ για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας της Β' ΓΕΛ.