Σχολιασμός και ενδεικτικές απαντήσεις για τα θέματα των Πανελληνίων στο μάθημα "Νέα Ελληνικά" ΕΠΑΛ 2024

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

-Η θεματική εστιάζει σε ένα ζήτημα το οποίο έχει πολύ μεγάλη σημασία σήμερα. Η φιλαναγνωσία είναι ένας από τους στόχους των ΠΣ (Προγραμμάτων Σπουδών) στο Λύκειο (Γενικό και Επαγγελματικό). Η διδασκαλία του μαθήματος των Νέων Ελληνικών αγκαλιάζει και επικουρεί το στόχο της καλλιέργειας θετικής στάσης των μαθητών απέναντι στο βιβλίο και τη λογοτεχνία. 

-Αν και η θεματική αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, μιας και ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών - όπως και συνολικά της κοινωνίας - έχει χάσει το ενδιαφέρον του για το βιβλίο, υπάρχουν πολύ πιο φλέγοντα ζητήματα σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και στο μικροεπίπεδο της σχολικής κοινότητας, όπως είναι ο σχολικός εκφοβισμός και η βία στους νέους, τα οποία προτίμησε η επιτροπή να μην φέρει απέναντι στους μαθητές. 

-Τα θέματα εξετάζουν την παραδοσιακή γκάμα γλωσσικών δεξιοτήτων στην κατανόηση γραπτού κειμένου και την παραγωγή γραπτού λόγου:

Η 1η δραστηριότητα απαιτεί από τους μαθητές να εστιάσουν την προσοχή τους στην τελευταία παράγραφο του κειμένου κάνοντας εστιασμένη ανάγνωση. Οι μαθητές οφείλουν να εντοπίσουν συγκεκριμένες πληροφορίες και να τις αναδιατυπώσουν σε ένα μικρής έκτασης κείμενο. 

Το δεύτερο σκέλος της 1ης δραστηριότητας ζητά από τους μαθητές να εντοπίσουν μέσα στην τελευταία παράγραφο τρεις γλωσσικές επιλογές που φανερώνουν την προσπάθεια του συγγραφέα να μας πείσει μέσω της συναισθηματικής οδού. 

Η 2η δραστηριότητα, επίσης, κινείται στα γνωστά πλαίσια. Το πρώτο της σκέλος είναι καθαρά τεχνικό, αφού καλεί τους μαθητές να σημειώσουν τα δομικά μέρη μιας παραγράφου με τη γνωστή τριμερή δομή (θ.π., λεπτομέρειες και κατακλείδα). Το δεύτερο σκέλος αφορά στη χρήση του λεξιλογίου και είναι μια άσκηση για συνώνυμα. 

Η 3η δραστηριότητα, η δραστηριότητα της παραγωγής λόγου, θέτει τους μαθητές ως ομιλητές σε σχολική ημερίδα στην οποία καλούνται "να παρουσιάσουν την αξία του βιβλίου για τον άνθρωπο". Το επικοινωνιακό πλαίσιο απαιτεί σοβαρό ύφος, καθώς πρόκειται για μια ημερίδα, αλλά παράλληλα και μια διακριτική οικειότητα που θα διατρέχει το κείμενο, εφόσον γίνεται στο πλαίσιο του σχολείου. Ακόμη, η λέξη "παρουσίαση", παρότι μας παραπέμπει κυρίως σε περιγραφικό λόγο, εδώ απαιτείται σαφώς επιχειρηματολογία. Οι μαθητές οφείλουν να πείσουν το υποτιθέμενο κοινό για την αξία του βιβλίου. 

Περνώντας στο λογοτεχνικό, η 1η δραστηριότητα οι μαθητές απαιτείται να κάνουν μια σφαιρική ανάγνωση, με σκοπό τον εντοπισμό της γενικότερης εικόνας του κειμένου και, πιο συγκεκριμένα, τη σκιαγράφηση του πλαισίου της ιστορίας (χώρος και πρόσωπα) και του κεντρικού γεγονότος (βασική πλοκή). 

Στη 2η δραστηριότητα, όπως και στο μη λογοτεχνικό κείμενο, η γλώσσα εξετάζεται σε ένα πιο τεχνικό πλαίσιο. Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν δύο αφηγηματικούς τρόπους, αφήγηση και διάλογο, όπως και να αναγνωρίσουν τρία πολύ γνωστά και ευρέως χρησιμοποιούμενα στο λογοτεχνικό λόγο σχήματα λόγου (μεταφορά, παρομοίωση, επανάληψη).

Η 3η δραστηριότητα, η δραστηριότητα παραγωγής λόγου, ζητά από τους μαθητές να τεκμηριώσουν μια θέση σχετικά με τον ήρωα του κειμένου και, στη συνέχεια, την κρίση τους για τη στάση των ίδιων και των συνομηλίκων τους απέναντι στο βιβλίο. Οι μαθητές καλούνται να αναπτύξουν το θέμα με ύφος που να ταιριάζει στο πλαίσιο της εξέτασης, δηλαδή ένα ημιεπίσημο ύφος. Σε αυτήν την άσκηση απαιτείται πυκνός λόγος, δηλαδή οι μαθητές οφείλουν να γράψουν εύστοχα και λακωνικά σχόλια, ώστε να μην ξεπεράσουν το όριο λέξεων, αλλά παράλληλα να προλαβαίνουν να δομήσουν ολοκληρωμένες σκέψεις και επιχειρήματα. Πρόκειται, όπως συνήθως, για μια άσκηση που πρέπει να γράψει κανείς σκέψεις και συναισθήματα με αφορμή το λογοτεχνικό κείμενο. Εδώ φαίνεται να εστιάζουμε περισσότερο στις σκέψεις και τους προβληματισμούς.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Μη λογοτεχνικό:

Α1. α. Δύο συμπεράσματα για το βιβλίο στην τελευταία παράγραφο του κειμένου:

1. Το βιβλίο δεν είναι πανάκεια. Από μόνο του δεν είναι αρκετό, ώστε να μας διδάξει και να μας δώσει λύση στα προβλήματά μας, όπως το άγχος. Μόνο η ίδια η ζωή με την ισχύ του βιώματος και όχι της θεωρητικής γνώσης μπορεί να μας δώσει τα πιο σημαντικά μαθήματα. 2. Ωστόσο, το βιβλίο μάς παρέχει υποστήριξη στις προκλήσεις της ζωής, αφού μας προϊδεάζει για διάφορα πράγματα και μας βοηθά να είμαστε πιο υποψιασμένοι και μας παρέχει πληροφορίες/γνώση, για να την χρησιμοποιήσουμε ως δύναμη.

β. Μεταφορές: 

το βιβλίο ως φάρμακο: "θαυματουργό φάρμακο ικανό να θεραπεύσει"

το βιβλίο ως πνευματική τροφή: "καμιά πηγή πνευματικής τροφής"

το βιβλίο ως δάσκαλος: "δεν υφίσταται καλύτερος δάσκαλος"

το βιβλίο ως δάδα: "μιας άσβεστης δάδας"

το βιβλίο ως οδηγός πορείας: "Ένας πραγματικό οδηγός να πορευόμαστε"

Συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις:

"πεμπτουσία", "θαυματουργό φάρμακο", "άσβεστη δάδα που μας περιτριγυρίζει", "πραγματικός οδηγός"

Χρήση επιθέτου:

"σε καμιά περίπτωση ουτοπικό", "φλογερός φάρος", "άσβεστη δάδα"

Α2. α. Θ.Π.: "Ένα άλλο...τομέα."

Λεπτομέρειες: "Ταυτόχρονα...λογικής."

β. άποψη - πλευρά, οπτική, πρίσμα

ενισχύεται - ενδυναμώνεται, καλλιεργείται

συνειδητοποιήσει - καταλάβει, αντιληφθεί

Α3. Προσφώνηση: Αγαπητοί φίλοι, συμμαθητές, καθηγητές, κυρίες και κύριοι,

Εισαγωγή: Χαίρομαι ιδιαίτερα που σήμερα είμαστε όλοι μαζί για να συζητήσουμε ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως η φιλαναγνωσία./Η σημερινή ημερίδα είναι μια σημαντική πρωτοβουλία του σχολείου μας, καθώς μας δίνει την ευκαιρία να συζητήσουμε το σημαντικό θέμα της φιλαναγνωσίας.

Ανάπτυξη του θέματος (αναπτύσσουμε μέχρι 3 στοιχεία): 

1. η λογοτεχνική ανάγνωση ως μέσο καλλιέργειας της ενσυναίσθησης: μπαίνουμε στη θέση του ήρωα/ηρώων, αξιολογούμε πράξεις και συμπεριφορές των προσώπων, κάνουμε χαρακτηρισμούς...

2. η λογοτεχνική ανάγνωση ως εργαλείο αυτογνωσίας και αυτοκριτικής

3. το βιβλίο ως εργαλείο μάθησης μέσω των εμπειριών άλλων

4. το βιβλίο ως μέσο πληροφόρησης: η γνώση είναι δύναμη

Κλείσιμο: Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βιβλίο διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας./Κλείνοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι το βιβλίο είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τη ζωή μας.

Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!

Λογοτεχνικό

Β1. Χώρος: επαρχία, ένα χωριό, πρόσωπα: γέρος και παιδί, γεγονός: το παιδί θέλει να διαβάσει και ζητά από το γέρο να του φέρει βιβλίο από την πόλη, γιατί στο χωριό δεν υπάρχει βιβλιοπωλείο. Έτσι, επειδή ο γέρος δεν θέλει να δεχθεί τα χρήματα που του προσφέρει το παιδί για το βιβλίο, κάνουν μια συμφωνία. Ο μικρός θα διαβάσει τις ιστορίες του βιβλίου στο γέρο.

Β2. α. Αφήγηση: "Έβαλε ο παππούς...τα δωσε πίσω", "Το παιδί τρόμαξε...τα γέλια...", "Σε τρεις μέρες...το δωσε"...

Διάλογος: "Πάρ' τα...ένα αυτί. Ε;", "Άιντε...Σύμφωνοι", "Το πασπάτεψα...συνεννοηθείτε"...

β. το παιδί έπεσε πάνω στο βιβλίο με τα μούτρα: μεταφορά

ήταν σαν μικρό σπιτάκι: παρομοίωση

Και το διάβαζε, το διάβαζε ολόκληρο το χειμώνα: επανάληψη

Β3. Το παιδί προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει τρόπο να έρθει σε επαφή με τα βιβλία. Ζητά από τον παππού να του φέρει ένα βιβλίο και ο τρόπος που το ζητάει φανερώνει την ένταση και την αγωνία του, αφού λέει "σε παρακαλώ" δύο φορές και μάλιστα η παράκληση τη δεύτερη φορά εντείνεται από τη χρήση του επιρρήματος "πολύ" ("σε παρακαλώ... Πολύ θα σε περικαλέσω, όμως..."). Επίσης, ενώ είναι ένα φτωχό παιδί δίνει όσα χρήματα έχει για το βιβλίο ("στη χούφτα καναδυό μεταλλίκια"). Τέλος, όταν το παιδί έχει τα χέρια του το βιβλίο πλημμυρίζεται από συναισθήματα χαράς, ενθουσιασμού και δέους ("Το παιδί τ' άνοιξε τρέμοντας", "Το παιδί έπεσε πάνου...νεράκι", "είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία").

Στην εποχή μας δεν δίνεται ιδιαίτερη σημασία στο βιβλίο. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Οι νέοι ίσως βρίσκουν άλλες πηγές μάθησης και αισθητικής απόλαυσης, όπως ο κινηματογράφος ή η τέχνη στα ψηφιακά μέσα, που έχει παρόμοια λειτουργία και οφέλη με την ανάγνωση. 

Αυτή ήταν η πρότασή μας για τις απαντήσεις στα θέματα Νέων Ελληνικών ΕΠΑΛ 2024. Σας ευχαριστούμε για την ανάγνωση και ευχόμαστε ΚΑΛΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ σε όλες και όλους!!!