Δευτέρα 31 Μαρτίου 2025

Ανθρωπισμός και Διαφωτισμός (Β' ΓΕΛ)




Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου

Β' Γενικού Λυκείου

Αναγέννηση και Ανθρωπισμός/Διαφωτισμός

Α. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός

1. Ορισμός: Τι είναι η Αναγέννηση;

  • Τι; Πνευματική κίνηση
  • Πότε; 15ος - 16ος αιώνας
  • Πώς; Αναβίωση κλασικής αρχαιότητας
  • Χαρακτηριστικά: α. απελευθέρωση ανθρώπινου πνεύματος

β. όχι στη μονομερή θρησκευτική σκέψη του Μεσαίωνα

γ. Νέα φιλελεύθερη, δημιουργική και ερευνητική νοοτροπία

δ. στροφή προς το μέλλον

2. Οι νέοι δρόμοι δημιουργίας

  • Πού; Σε πλούσιες ιταλικές πόλεις (Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη)
  • Ποιοι χρηματοδοτούν; Φιλόδοξοι αστοί και φιλόμουσοι ηγεμόνες (π.χ. Μέδικοι)
  • Ανάπτυξη των τεχνών, της επιστήμης και της λογοτεχνίας με επίκεντρο τον Ανθρωπο

3. Το κίνημα του Ανθρωπισμού

  • Επιστροφή στις αρχές της ελληνορωμαϊκής γραμματείας (μελέτη και διάδοση αυτών των κειμένων)
  • Είχε ξαναγίνει στο παρελθόν, αλλά μόνο σε θεωρητικό επίπεδο
  • Καινοτομία αυτής της περιόδου: πρακτική αξιοποίηση της κλασικής γραμματείας για θεμελίωση σύγχρονου κόσμου
  • Πρόδρομοι Ανθρωπισμού: Δάντης, Πετράρχης, Βοκκάκιος

4.Τι είναι ο καθολικός άνθρωπος (homo universalis);

  • Δημιουργικότητα, δραστηριότητα
  • Πίστη στις δυνάμεις του Ανθρώπου
  • Ελευθερία και ευθύνη για τη διαμόρφωση του κόσμου

5. Η συμβολή των Ελλήνων λογίων

  • Μεταναστεύουν στην Ιταλία πριν και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453)
  • Διδάσκουν ελληνική γραμματεία σε πανεπιστήμια
  • Προωθούν τις ανθρωπιστικές σπουδές στη Δύση
  • Συλλέγουν και διασώζουν αρχαία χειρόγραφα (Μαρκιανή & Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη)
  • Βασικές προσωπικότητες: Μανουήλ Χρυσολωράς, Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων), Βησσαρίων

6. Νέα αντίληψη για την αγωγή & την επιστήμη

  • Ο άνθρωπος διαμορφώνεται μέσω της εκπαίδευσης (Έρασμος: «Οι άνθρωποι δε γεννιούνται, αλλά γίνονται»)
  • Διεπιστημονική γνώση: γλώσσες, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, μουσική
  • Παρατήρηση, πείραμα και εμπειρία ως βάση της επιστήμης

7. Η τυπογραφία

  • Εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο (~1450)
  • Μαζική παραγωγή βιβλίων: διάχυση της γνώσης
  • Κυρίως σε αστικά κέντρα

Β. Διαφωτισμός

1. Πλαίσιο Διαμόρφωσης του Διαφωτισμού

  • Χώρες Δυτικής Ευρώπης:
    • Ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη και πνευματική πρόοδος.
    • Η Αγγλία γίνεται εμπορική και ναυτική δύναμη.
    • Επιβολή συνταγματικής μοναρχίας και κοινοβουλευτισμού (Ένδοξη Επανάσταση, 1688).
  • Χώρες Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης:
    • Παρακολούθηση των εξελίξεων από απόσταση ή παραμονή στο περιθώριο.
  • Γαλλία:
    • Κρίση απόλυτης μοναρχίας και αμφισβήτηση από την αστική τάξη.
    • Κορύφωση της κρίσης με τη Γαλλική Επανάσταση (1789).
  • Ιδεολογία Διαφωτισμού (1688-1789):
    • Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές.
    • Πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου και κριτική σκέψη.

2. Ιδέες και Φορείς του Διαφωτισμού

  • Φιλόσοφοι και Ιδέες:
    • Βολταίρος: Ενάντια στο θρησκευτικό φανατισμό, υπέρ της ανεξιθρησκίας και πνευματικής ανεκτικότητας.
    • Τζον Λοκ: Κοινωνικό συμβόλαιο και δικαίωμα αντίστασης.
    • Μοντεσκιέ: Διάκριση των εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) για αποτροπή αυταρχισμού.
    • Ρουσσό: Ελευθερία και ισότητα, επιστροφή σε πιο δίκαιη κοινωνία χωρίς κοινωνική ανισότητα.
  • Κοινωνικές Μεταρρυθμίσεις:
    • Μπεκαρία: Εξανθρωπισμός της ποινικής δικαιοσύνης.
    • Κατάργηση της δουλείας.

3. Διάδοση των Ιδεών του Διαφωτισμού

  • Κέντρα διάδοσης:
    • Εφημερίδες, βιβλία, Εγκυκλοπαίδειες (Βολταίρος, Ντιντερό), σαλόνια, επιστημονικές ακαδημίες.
  • Περιοχές Διάδοσης:
    • Διαφωτιστές ταξίδευαν, προσκεκλημένοι από «φωτισμένες» ηγεμονίες (π.χ. Φρειδερίκος Β' της Πρωσίας).
  • Γλωσσική και κοινωνική επανάσταση

o Διαφοροποίηση σημασίας λέξεων και ανάδυση νέων λέξεων στην καθημερινή χρήση (π.χ. κράτος, κοινωνία, ευτυχία κ.λπ.)

o Συμβολή των λεξικών

4. Επιδράσεις του Διαφωτισμού

  • Ευρώπη και Αμερική:
    • Αμερικανική Διακήρυξη Ανεξαρτησίας (1776): Επίδραση Λοκ.
    • Αμερικανικό Σύνταγμα (1787): Επίδραση Μοντεσκιέ.
    • Γαλλική Επανάσταση (1789): Επίδραση Ρουσσό.
  • Ελλάδα:
    • Διαφωτισμός μέσω παροικιών και με καθυστέρηση λόγω Τουρκοκρατίας.
    • Δημιουργία Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1750-1821).
    • Ιδέες: Ελευθερία, δικαιοσύνη, ανεξιθρησκία, επιστήμη.

5. Εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού

  • Ρήγας Βελεστινλής:
    • Μεταφράζει κείμενα για να εξοικειώσει τους Έλληνες με έργα του ορθού λόγου
    • φτιάχνει χάρτες με πατριωτικό περιεχόμενο.
    • οραματίζεται κοινή επανάσταση των Βαλκανίων.
  • Αδαμάντιος Κοραής:
    • υποστηρίζει την παιδεία και τη μετάδοση των δυτικών αξιών στους Έλληνες.
    • απορρίπτει τις ακρότητες: "μέση οδός"
  • Βούλγαρις, Μοισιόδαξ, Καταρτζής, Φιλιππίδης, Κωνσταντάς, Ανώνυμος Έλλην κ.α.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Προβληματισμοί για την εκπαίδευση και τη διδασκαλία στο σημερινό σχολείο

  Κατά κοινή ομολογία το σχολείο σήμερα δεν είναι σε θέση να παράσχει τα κατάλληλα ερεθίσματα στους μαθητές, ώστε να τους οδηγήσει στο να αι...