.jpeg)
Κάθε χρόνο την περίοδο των Πανελλαδικών Εξετάσεων ειδικοί και μη αποφαίνονται περί της διαδικασίας και των θεμάτων. Δύο φράσεις έχουν καταντήσει απόλυτα γραφικές: "Οι Πανελλαδικές δεν απαιτούν κριτική σκέψη, αλλά παπαγαλία" και "Τα θέματα ήταν βατά". Παρά τη δόση αλήθειας που μπορεί να υπάρχει σε αυτές, στην πραγματικότητα αποτελούν ένα καλό δείγμα της σύγχρονης μεμψιμοιρίας.
Πρώτα απ' όλα, παρότι σε έναν βαθμό χρειάζεται να αναπαράγεις στερεοτυπική γνώση, η εξέταση απαιτεί πάρα πολύ υψηλού επιπέδου δεξιότητες. Η αναλυτική και συνθετική σκέψη που απαιτείται στην επεξεργασία των πηγών στην ιστορία, η καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας σε επίπεδο μεταγνωστικό που απαιτείται στην νεοελληνική γλώσσα, η αξιολογική ικανότητα που απαιτείται για την ερμηνεία στον φιλοσοφικό λόγο κ.λπ. αποδεικνύουν τη συνθετότητα της εξέτασης.
Πράγματι, υπάρχουν ασκήσεις στις οποίες οι μαθητές οφείλουν να ανακαλέσουν μια έτοιμη γνώση ή να δώσουν συγκεκριμένες απαντήσεις. Ωστόσο, αυτό δεν είναι κακό για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί έτσι η εξέταση γίνεται πιο εύκολη. Η "στάνταρ" απάντηση έχει θετικό πρόσημο βαθμολογικά, είναι εύκολες μονάδες για τους μαθητές. Δεύτερον, γιατί οι δεξιότητες που απαιτούνται στις υπόλοιπες ασκήσεις λειτουργούν συνδυαστικά με τη γνώση. Η γνώση, η πληροφορία είναι το εργαλείο για την αξιολόγηση κάθε άλλης γνώσης και πληροφορίας. Αν δεν γνωρίζεις, δεν μπορείς ούτε να αναλύσεις, ούτε να συνθέσεις, ούτε να κρίνεις, ούτε να προτείνεις λύσεις κ.λπ.
Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι η τυποποιημένη γνώση προωθείται από τους περισσότερους, γιατί "συμφέρει". Τους εκπαιδευτικούς (ειδικά των φροντιστηρίων) τους εξυπηρετεί να προωθούν τυποποιημένες απαντήσεις που "εγγυώνται" την επιτυχία. Εξάλλου, οι γονείς αναζητούν το φροντιστήριο που θα εξασφαλίσει για τα παιδιά τους την πολυπόθητη θέση στο πανεπιστήμιο. Επίσης, ακόμα και οι ίδιοι οι μαθητές προτιμούν την τυποποίηση, γιατί απαιτεί λιγότερο γνωστικό κόπο και την σίγουρη και εύκολη οδό για μεγάλες βαθμολογίες. Φυσικά, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Ωστόσο, η πλειονότητα στις προαναφερθείσες ομάδες επιθυμεί την "παπαγαλία".
Από την άλλη, το ζήτημα είναι και τεχνικό. Η βαθμολόγηση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιη και αντικειμενική. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να ζητάμε από τους μαθητές να απαντήσουν σε μια ερώτηση για τις συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής επί παραδείγματι χωρίς να έχουμε ένα βιβλίο αναφοράς; Ο καθένας θα ήταν δυνατόν να αναπτύξει έναν σωρό διαφορετικές συνέπειες. Ποια απάντηση θα έπρεπε να βαθμολογηθεί καλύτερα; Η τυποποίηση είναι χαρακτηριστικό των εξεταστικών διαδικασιών όσο ανεπιθύμητη κι αν είναι.
Είναι οι Πανελλαδικές οι πιο καλά οργανωμένες εξετάσεις χωρίς κανένα ψεγάδι; Όχι βέβαια. Δεν προσπαθώ να δείξω κάτι τέτοιο. Φυσικά και θα μπορούσαν να γίνουν προσαρμογές που θα βελτίωναν την εξεταστική διαδικασία, όπως για παράδειγμα η καλύτερη διατύπωση των ερωτημάτων και η προσπάθεια ενεργοποίησης και ελέγχου περισσότερων δεξιοτήτων σε κάθε δραστηριότητα. Ωστόσο, αυτό που επιδιώκω να αναδείξω είναι ότι η "καταδίκη" των Πανελλαδικών ως εξετάσεων "παπαγαλίας" είναι άδικη και προέρχεται κυρίως από άτομα που δεν γνωρίζουν σε βάθος τη διδασκαλία και την εκπαιδευτική αξιολόγηση ή εξυπηρετούν πολιτικά συμφέροντα και διατυπώνουν απόψεις για λόγους εντυπωσιασμού και λαϊκισμού.
Τέλος, θα ήθελα να σχολιάσω τα "βατά" θέματα. Δεν θυμάμαι ποτέ να χαρακτηρίζονται τα θέματα - ειδικά των ανθρωπιστικών μαθημάτων - ως απαιτητικά ή δύσκολα. Οι ίδιοι οι φιλόλογοι θεωρούμε ότι τα μαθήματά μας είναι μια "παπαγαλία" και πολύ κακώς. Όπως ανέφερα και παραπάνω, τα ανθρωπιστικά μαθήματα απαιτούν μια σειρά από συνθέτες δεξιότητες οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται πάντα και από την γλωσσική ικανότητα. Δεν φτάνει να γνωρίζεις κάτι, δεν φτάνει να μπορείς να το αναλύσεις, να το συνδυάσεις, να το αξιολογήσεις, αλλά πρέπει να το εκφράσεις και με σωστό τρόπο. Το κείμενό σου πρέπει να έχει ροή, συνοχή, εύστοχη έκφραση, πλούσιο περιεχόμενο κ.λπ. Συνεπώς, τα θέματα σχεδόν ποτέ δεν είναι "βατά" - ούτε βέβαια είναι περίπατος η εξέταση - αλλά απαιτούν προσοχή και συγκροτημένη σκέψη και έκφραση.
Ακόμα και φέτος που τα κείμενα στα αρχαία ελληνικά ήταν σχετικά εύκολα, υπήρχαν ερωτήματα που μπορούσαν να προκαλέσουν αμηχανία και δυσκολίες στους μαθητές. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν οι γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις στο αδίδακτο κείμενο. Η άσκηση με τον εντοπισμό των ουσιαστικών γ' κλίσης, παρότι δεν ήταν δύσκολη, είχε πολλά χρόνια να ζητηθεί με αυτόν τον τρόπο στις εξετάσεις. Επίσης, στις συντακτικές ερωτήσεις ζητήθηκαν φαινόμενα που θεωρούνται κάπως σύνθετα σε σχέση με τα πολύ απλά που ζητούνταν άλλες χρονιές.
Αυτή η αλλαγή και η σταδιακή αύξηση της δυσκολίας ίσως να συνδέεται και με την κατεύθυνση της πολιτείας και την κυβερνητική επιλογή ενίσχυσης της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Ίσως, αν οι εξετάσεις σταδιακά γίνουν δύσκολες, είναι πιθανό περισσότερα άτομα να επιλέγουν πλέον τις ιδιωτικές σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Όπως και να έχει, πάντως, η εκπαίδευση περνάει μια δύσκολη και κρίσιμη περίοδο και σίγουρα δεν χρειάζεται λαϊκίστικες προσεγγίσεις και πολιτικά προσανατολισμένα σχόλια...
.jpeg)
