Του γιοφυριού της Άρτας

Ακολουθεί το δημοτικό τραγούδι και λίγο παρακάτω οι συνοδευτικές ερωτήσεις που διευκολύνουν την ερμηνευτική προσέγγισή του.

Του γιοφυριού της Άρτας

Σαράντα πέντε μάστοροι κ' εξήντα μαθητάδες

γιοφύρι νεθεμέλιωναν 'ς της Άρτας το ποτάμι.

Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.

Μοιριολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες.

"Αλίμονο 'ς τους κόπους μας, κρίμα 'ς τοις δούλεψαίς μας,

ολημερίς να χτίζουμε, το βράδυ να γκρεμειέται."

Πουλάκι εδιάβη κ' έκατσε αντίκρυ 'ς το ποτάμι,

δεν εκελάιδε σαν πουλί, μηδέ σα χιλιδόνι,

παρά εκελάιδε κ' έλεγε, ανθρωπινή λαλίτσα.

"Α δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει,

και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,

παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,

πόρχεται αργά τ' αποταχύ, και πάρωρα το γιόμα."

Τ' άκουσ' ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει.

Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί ταηδόνι:

Αργά ντυθή, αργά αλλαχτή, αργά να πάη το γιόμα,

αργά να πάη και να διαβή της Άρτας το γιοφύρι.

Και το πουλί παράκουσε, κι' αλλιώς επήγε κ' είπε:

"Γοργά ντυσου, γοργά αλλαξε, γοργά να πας το γιόμα,

γοργά να πας και να διαβής της Άρτας το γιοφύρι."

Νά τηνε κ' εξανάφανεν από την άσπρη στράτα.

Την είδ' ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του.

Από μακριά τους χαιρετά κι' από κοντά τους λέει.

"Γεια σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες,

μα τι έχει ο πρωτομάστορας κ' είναι βαργωμισμένος;

-Το δαχτυλίδι τόπεσε 'ς την πρώτη την καμάρα,

και ποιος να μπη και ποιος να βγη το δαχτυλίδι νά βρη;

-Μάστορα, μην πικραίνεσαι κ' εγώ να πα 'σ' το φέρω,

εγώ να μπω, κ' εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά βρω."

Μηδέ καλά κατέβηκε, μηδέ 'ς τη μέσ' επήγε,

"Τραύα, καλέ μ', τον άλυσο, τραύα την αλυσίδα,

τι όλον τον κόσμο ανάγειρα καί τίποτες δεν ηύρα."

Ένας πιχάει με το μυστρί, κι' άλλος με τον ασβέστη,

παίρνει κι' ο πρωτομάστορας και ρήχνει μέγα λίθο.

"Αλίμονο 'ς τη μοίρα μας, κρίμα 'ς το ριζικό μας!

Τρεις αδερφάδες ήμαστε, κ' οι τρεις κακογραμμέναις,

η μιά χτισε το Δούναβη, κ' η άλλη τον Αφράτη

κ' εγώ η πιλιό στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.

Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμη το γιοφύρι,

κι' ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάταις.

-Κόρη το λόγον άλλαξε, κι' άλλη κατάρα δώσε,

πόχεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχη και περάση".

Κι' αυτή το λόγον άλλαξε, κι' άλλη κατάρα δίνει.

"Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,

κι' αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάταις,

τι έχω αδερφό 'ς την ξενιτειά, μη λάχη και περάση."

Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/folk_songs/paralogais.htm#9

Ερωτήσεις

1. Ποιο είναι το πρόβλημα που έχουν οι σαρανταπέντε μάστοροι κι οι εξήντα μαθητάδες;

2. Πώς λύθηκε το πρόβλημα; Θεωρείτε ότι η λύση ήταν σωστή;

3. Ποιος/α πιστεύετε ότι είναι ο/η πρωταγωνιστής/τρια του ποιήματος; Πού στηρίζετε αυτή σας τη σκέψη;

4. Κάποια από τα χαρακτηριστικά των παραλογών είναι 

i. ότι πρόκειται για αφηγηματικά ποιήματα, 

ii. ότι είναι ποιήματα με κοινωνικού χαρακτήρα δραματικά περιστατικά, 

iii. ότι είναι ποιήματα με παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία και

iv. ότι είναι ποιήματα με αφηγηματική πυκνότητα (γρήγορος ρυθμός) 

Μπορείτε να εντοπίσετε αυτά τα στοιχεία στο ποίημα; 

5. Σε κάποια σημεία η τονικότητα/μέτρο (ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος) διαταράσσεται. Μπορείτε να διαβάσετε δυνατά και να εντοπίσετε σε ποιο σημείο χαλάει ο ρυθμός του ποιήματος; Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό στο συγκεκριμένο σημείο; Μήπως είναι κομβικό για την εξέλιξη της ιστορίας; Μήπως διαταράσσονται οι ισορροπίες της ιστορίας;

6. Σκιαγραφήστε το χαρακτήρα της γυναίκας του πρωτομάστορα. Για διευκόλυνσή σας, προσπαθήστε να αξιοποιήσετε τις εξής ερωτήσεις: Πώς θα μπορούσαν να συνδέονται οι επιλογές της γυναίκας του πρωτομάστορα με το χαρακτήρα της; Πιστεύετε ότι ήταν σωστή η επιλογή της να ακούσει το πουλάκι, να πάει να βρει το δαχτυλίδι, να πει την κατάρα και μετά να την πάρει πίσω; 

7. Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του πουλιού στην αφήγηση; Θεωρείτε ότι είναι σημαντικός στην ιστορία ή θα μπορούσε και να παραλειφθεί; Αιτιολογήστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. 

8. Σκεφτείτε και περιγράψτε τη ζωή του πρωτομάστορα μετά την ολοκλήρωση του γεφυριού. 

9. Γράψτε ξανά την ιστορία: Γράψτε μια αφήγηση στην οποία αφηγήτρια θα είναι η γυναίκα του πρωτομάστορα. Τι διαφορετικό φέρνει η δική σας εκδοχή σε σχέση με το πρωτότυπο;