Φύλλο εργασίας: Πρότυπα-Είδωλα

Έκφραση-Έκθεση Γ’ ΕΠΑΛ

Είδωλα-πρότυπα

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο 

Πολλά έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για τα προβλήματα της σημερινής Ελλάδας και τις πηγές τους. Κρίση αξιών, απομάκρυνση από τις ρίζες και τα ουσιώδη. Απουσία ειδώλων. Μπροστάρηδων. Ανθρώπων που θα πάρουν στους ώμους τη χώρα με την πολιτική τους, την πένα τους, την τέχνη τους και θα την πάνε παρακάτω. Ναι, έχει αναδειχθεί κι αυτή ως αιτία των σημερινών δεινών μας. Η μη ανάδυση πλέον των ινδαλμάτων για την κοινωνία, το λαό μας. Αυτά, κατά πολλούς, είτε έχουν πεθάνει είτε έχουν πλέον παραγεράσει κι είναι έτοιμα να οδεύσουν προς την τελευταία τους κατοικία, άρα όπου να 'ναι τους χάνουμε και μένουμε πλέον δίχως φως. [...]

Η νέα γενιά δε βγάζει πλέον ξεχωριστούς ανθρώπους, δε βγάζει ινδάλματα, δε βγάζει ανθρώπους που έχουν να δώσουν με τον οποιονδήποτε τρόπο κάτι θετικό στην κοινωνία και στο έθνος. Η νέα γενιά κοιτά μόνο να διασκεδάζει, δεν έχει τη στόφα των παλιών. Η νέα γενιά είναι βουλιαγμένη στον καναπέ της, κολλημένη στις καφετέριες κι αποβλακωμένη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπλα μπλα μπλα... Δημοφιλής άποψη σήμερα. Η νέα γενιά «δεν το 'χει» πλέον. Έχει χάσει τον προσανατολισμό, ακολουθεί τις βλακείες του συρμού και δεν προσφέρει. Θυμάμαι, ακούγοντας ανάλογες χαριτωμενιές, ένα απόσπασμα συνέντευξης του Γιώργου Ζαμπέτα που έτυχε να παρακολουθήσω κάποτε από το αρχείο της κρατικής τηλεόρασης. Έλεγε, λοιπόν, ο Ζαμπέτας πως όταν, ως πιτσιρικάς, έπιανε για πρώτη φορά μπουζούκι στα χέρια του, οι πρεσβύτεροί του τον αποκαλούσαν αλήτη και το μπουζούκι κάτι ευτελές. Όλα αυτά στο Ζαμπέτα.

Χρόνια πριν, ένα βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη που διαδραματιζόταν στη δεκαετία του '30 στάθηκε η αφορμή για να συνειδητοποιήσω πως είναι σταθερή μόδα σε κάθε εποχή οι μεγαλύτεροι να κατακρίνουν τις νέες γενιές και να βαφτίζουν ανώτερες τις παλαιότερες εποχές. Γίνεται να μη συμβαίνει αυτό σε μια εποχή που δοκιμάζεται η κοινωνική συνοχή κι ο κόσμος τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα; Σε μια εποχή που νιώθουμε πως όλα γύρω μας καταρρέουν; Αν, δε, αναλογιστούμε και το ότι ο Καβάφης, που τόσο έχει δοξαστεί σε Ελλάδα και εξωτερικό για την ποίησή του εδώ και χρόνια, μετά βίας κατάφερνε να εκδώσει κάποια από τα ποιήματά του όσο ζούσε, τότε θα καταλάβουμε ότι πολλές φορές ένα ξεχωριστό πνεύμα δεν αναγνωρίζεται όσο το σώμα που το φέρει, ζει.

Και τώρα ας κοιτάξουμε γύρω μας. Ας αφήσουμε στην άκρη στεγανά κι ας μην περιορίσουμε την αντίληψή μας περί τέχνης, πνεύματος και ιδεών σε όσα κληρονομήσαμε από τους παλαιότερους Μεγάλους. Ας ανοίξουμε λοιπόν καλά αυτιά και μάτια, να αντιληφθούμε κάποιους θησαυρούς που μπορεί να υπάρχουν γύρω μας και να μην τους έχουμε εκτιμήσει ακόμα. Εκείνο το νεαρό που παίζει αυτήν την παράξενη μουσική, που την κρίναμε χάλι μαύρο επειδή δεν την έχουμε ξανακούσει χωρίς να μπούμε στον κόπο να την επεξεργαστούμε στο μυαλό μας και γι' αυτό του καλούμε την αστυνομία κάθε φορά που ακούγεται να παίζει μουσική απ' το διαμέρισμά του. Αυτή την κοπέλα που φτιάχνει ασυνήθιστα γλυπτά από συρματάκια που βρίσκει παρατημένα εδώ κι εκεί - μα είναι δυνατό, τέχνη από σκουπίδια; Τον κύριο που είναι πια για τα καλά μεσήλικας - ίσως και μεγαλύτερος - κι επιμένει να γράφει για τόσα χρόνια μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα παρά το γεγονός ότι ποτέ κανείς εκδοτικός δεν τα εξέδωσε - μα αν άξιζαν, όλο και κάτι θα είχε βρει ο χριστιανός, γιατί δεν τα παρατάει και κουράζεται τσάμπα; [...]

Το φως, λοιπόν, που τόσο ανησυχούμε πως θα χαθεί, υπάρχει άπλετο γύρω μας, έστω και σ' αυτούς τους αλλοπρόσαλλους καιρούς. Φρόντισαν οι παλιοί να υπάρχουν οι διάδοχοί τους πριν κλείσουν τα μάτια τους; Ποιος ξέρει! Εμείς λοιπόν το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να ανοίξουμε καλά μάτια κι αυτιά, μυαλό και καρδιά. Όλα τ' άλλα, για τα οποία τόσο ανησυχούμε, θα γίνουν από μόνα τους. Δεν πεθαίνει έτσι εύκολα το φως. Όσο δύσκολα τρώει το σκοτάδι, άλλο τόσο δύσκολα σβήνει.

Κωνσταντίνα Καλλιοντζή, διεθνολόγος-συγγραφέας

Huffingtonpost.gr

Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr/konstantina-kalliontzi/-_4967_b_9618600.html

(Διασκευασμένο κείμενο)

Παρατηρήσεις

1. Ποιο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας πραγματεύεται το κείμενο και ποια θέση παίρνει η συγγραφέας απέναντί του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

2. Το παραπάνω κείμενο δεν έχει τίτλο. Δώστε έναν που, κατά τη γνώμη σας, θα ταιριάζει περισσότερο στο κείμενο, λαμβάνοντας υπόψη τις επικοινωνιακές του επιδιώξεις και, γενικότερα, την περίσταση της επικοινωνίας.

3. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με Σ, αν είναι σωστές, και με Λ, αν είναι λανθασμένες, σύμφωνα με το κείμενο.

α. Οι αιτίες των προβλημάτων της σύγχρονης Ελλάδας έχουν απασχολήσει πολύ τους ανθρώπους τα τελευταία χρόνια. 

β. Σύμφωνα με την κοινή γνώμη, συνεχώς εμφανίζονται στο προσκήνιο άνθρωποι της νέας γενιάς οι οποίοι είναι άξιοι θαυμασμού και μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα. 

γ. Σε παλιότερες εποχές οι άνθρωποι αναγνώριζαν αμέσως την αξία ενός καλλιτέχνη. 

δ. Στις μέρες μας το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να αντιληφθούμε τα νέα πρότυπα-είδωλα της εποχής μας είναι να δείξουμε μεγαλύτερη ευαισθησία και προσοχή και αμέσως θα τα ανακαλύψουμε. 

4. Στη δεύτερη παράγραφο (“Η νέα γενιά…Ζαμπέτα”) του κειμένου γίνεται επίκληση στο συναίσθημα. Να εντοπίσετε δύο μέσα πειθούς που αξιοποιούνται και να δώσετε από ένα παράδειγμα για το καθένα.

5. Στην τέταρτη παράγραφο (“Και τώρα…τσάμπα”) χρησιμοποιείται πολύ η υποτακτική έγκλιση. Να βρείτε δύο παραδείγματα στο κείμενο και να σχολιάσετε γιατί πιστεύετε ότι γίνεται αυτή η επιλογή. 

6. Για τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να γράψετε από μία συνώνυμη. 

7. Να γράψετε ένα άρθρο το οποίο θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου. Σε αυτό θα εξηγείτε σε ποιους τομείς διαπρέπουν οι νέοι σήμερα και ποια πρότυπα ακολουθούν. (200-250 λέξεις).

Β. Λογοτεχνικό κείμενο

Ο Πίκο  

   Το όνομά μου Νταουλτζής. Μικρός, στο σχολείο με πειράζανε. «Νταούλι, νταούλο» φωνάζανε. Εγώ ήσυχος. Μύγα δεν πείραζα. Αρνί. Μέχρι την Τρίτη Γυμνασίου, μαθητής του δώδεκα. Το πολύ. Στην Τετάρτη είχαμε έναν φιλόλογο καινούργιο. Κοντός ήτανε, με φουσκωμένη κοιλιά. Πίκο το φωνάζαμε. Από το Ποκοπίκο. Τον άντρα της Χουχούς στο Γκαούρ Ταρζάν. Το όνομά του το πραγματικό ούτε οι γονείς το ξέρανε. «Κύριο Πίκο» τον λέγανε, όταν παίρνανε τους βαθμούς με κεφαλή σκυφτή. Αυτός, μάλαμα, χαμογελούσε.

Ο Πίκο με πήρε με το γλυκό. Όταν σήκωσα λιγόψυχος το χέρι και έκανα μια ερώτηση  «Μπράβο για την ερώτηση, πολύ έξυπνη», με είπε. Περίεργο με φάνηκε, γιατί εγώ ήξερα ότι οι απαντήσεις είναι έξυπνες ή χαζές. Με τον τρόπο του με έκανε να αγαπήσω τα γράμματα. Ήθελα να γίνω σαν κι αυτόν. Πήρα μπρος και από το δώδεκα πήγα στο δεκαεφτά. Μεγάλη υπόθεση τότε. Όταν ο πατέρας ρώτησε στο σχολείο για μένα του είπε ότι ήμουν ο πρώτος μαθητής. Σαν γύρισε στο σπίτι τον ρώτησα τι του είπανε. «Λάθος θα κάνανε» με είπε. «Ντράπηκα να ρωτήσω ξανά.» [...]

Πηγή: https://www.periou.gr/%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BF%CF%85%CE%BB%CF%84%CE%B6%CE%AE%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AC-%CE%BC%CE%BF%CF%85/

(Διασκευασμένο απόσπασμα. Γιάννη Νταουλτζή, Το όνομά μου)

Παρατηρήσεις

1. Τι συνέβη στον πρωταγωνιστή και άλλαξε η σχολική του επίδοση;

2. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη. Να βρείτε δύο παραδείγματα μέσα από το κείμενο και να εξηγήσετε σε τι εξυπηρετεί, κατά τη γνώμη σας, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση.

3. Στο κείμενο κυριαρχεί ο μικροπερίοδος λόγος. Να βρείτε ένα παράδειγμα που να το πιστοποιεί και να σχολιάσετε τι επιτυγχάνεται με αυτήν την επιλογή. 

4. Πώς θα χαρακτηρίζατε τον πρωταγωνιστή με βάση τα όσα αναφέρονται στο κείμενο; Ποια είναι τα κριτήριά του για την επιλογή προτύπου; (έως 100 λέξεις).