Διάγραμμα παρουσίασης της εξεταστέας ύλης για την Ιστορία Α' ΓΕΛ 2021-22
(B' μέρος - Ρώμη και Βυζάντιο)
Πότε; 753 π.Χ.
Από ποιον; Από τους απογόνους του Αινεία, Ρέμο και Ρωμύλο.
ή από Ετρούσκους που κατέκτησαν τις γύρω περιοχές.
-Κατά τον 7ο αιώνα γίνονται σπουδαία έργα στη Ρώμη:
1) αποξήρανση ελών
2) αποχετευτικό σύστημα
3) αγορά
4) ιππόδρομος
5) ναός του Διός στο Καπιτώλιο
-Στα τέλη του 6ου αιώνα οι κάτοικοι της Ρώμης επαναστατούν εναντίον των Ετρούσκων.
-Περίοδος βασιλείας (από την ίδρυση της Ρώμης μέχρι το 509 π.Χ.: κοινωνική οργάνωση ->
1) πατρίκιοι (=ευγενείς)
2) πελάτες (=ακόλουθοι ευγενών)
3) πληβείοι -> δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα
-Πολιτική οργάνωση ->
1) βασιλιάς (έχει την 1. πολιτική, 2. στρατιωτική, 3. δικαστική και 4. θρησκευτική εξουσία)
2) σύγκλητος (συμβούλιο αρχηγών ρωμαϊκών γενών. 1. Συγκαλεί την εκκλησία του λαού και 2. επικυρώνει τις αποφάσεις της μαζί με το βασιλιά)
3) εκκλησία του λαού (αποφασίζει δια βοής. 1. Επιλέγει το βασιλιά και 2. αποφασίζει για θέματα ειρήνης και πολέμου)
-509 π.Χ. εξέγερση πατρικίων
-αναλαμβάνουν την εξουσία αυτοί -> αριστοκρατικό καθεστώς -> res publica
-οι πληβείοι θέλουν κι αυτοί να αντιπροσωπεύονται από την εξουσία -> 2 αιώνες κοινωνικών αγώνων των πληβείων
-Ποιες κατακτήσεις οδήγησαν στη σταδιακή εξίσωση των πληβείων με τους πατρικίους;
1) αρχές 5ου αιώνα: δήμαρχοι (θεσμικά πρόσωπα που προστατεύουν τα δικαιώματα των πληβείων πχ έβαζαν veto στην ψήφιση ενός νόμου που θα αντιστρατευόταν τα δικαιώματά τους)
2) μέσα 5ου αιώνα: Δωδεκάδελτος (καταγραφή των νόμων, ώστε να μην μπορούν οι πατρίκιοι να εκμεταλλεύονται τους πληβείους)
3) 4ος αιώνας: επιτράπηκε στους πληβείους να εκλέγονται ύπατοι και μέγιστοι αρχιερείς.
Πολιτική οργάνωση της res publica
-πολλοί άρχοντες!
1) 2 ύπατοι (στη θέση του παλιού βασιλιά. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης αναλαμβάνει ένας από τους δύο και παίρνει τον τίτλο του δικτάτορα)
2) 2 τιμητές (1. κατατάσσουν τους Ρωμαίους σε τάξεις ανάλογα με το εισόδημα, 2. ορίζουν ποιος μπορεί να μπει στη σύγκλητο, 3. φτιάχνουν τον προϋπολογισμό, 4. επιβλέπουν τα ήθη)
3) άλλοι άρχοντες με μικρότερα αξιώματα (δήμαρχοι, πραίτωρες, ταμίες, ανθύπατοι)
4) σύγκλητος (300 μέλη που είχαν διατελέσει ανώτατοι άρχοντες. Νομοθετική και εκτελεστική εξουσία)
5) 3 εκκλησίες [λοχίτιδα (=συνέλευση στρατιωτών), φυλετική (=αρχικά συνέλευση πληβείων, μετά που εξισώθηκαν όλοι έγινε συνέλευση των Ρωμαίων ανά φυλή, δηλαδή ανά περιοχή που κατοικούσαν), φρατρική (=συνέλευση των πατρικίων, αλλά μετά την εξίσωση όλων είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα η ύπαρξη αυτής της συνέλευσης]
Μετά τις κατακτήσεις πολλών περιοχών από τους Ρωμαίους επήλθε αλλαγή στη ρωμαϊκή κοινωνία. Γι' αυτό έγιναν κάποιες προσπάθειες μεταρρυθμίσεων.
1) Κάτων ο τιμητής -> θεωρούσε ότι η διαφθορά της κοινωνίας οφειλόταν στην υιοθέτηση ελληνικών στοιχείων. Προσπάθησε να καθαρίσει την τάξη των ιππέων και των συγκλητικών από τη διαφθορά μάταια.
2) Τιβέριος Γράκχος -> αγροτικός νόμος ->
α. απαγορεύεται κατοχή έκτασης πάνω από 1000 πλέθρα
β. αναδιανομή γης
γ. διανομή κληρονομιάς Αττάλου σε ακτήμονες
*Ο Τιβέριος δολοφονήθηκε, καθώς τα σχέδιά του ήρθαν σε αντίθεση με τα οικονομικά συμφέροντα των συγκλητικών...
3) Γάιος Γράκχος
α. προσπάθησε να περιορίσει τη σύγκλητο (δικαστήριο ιππέων για εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς συγκλητικών)
β. εφάρμοσε τον αγροτικό νόμο του Τιβέριου
γ. βοήθησε τους ακτήμονες (ευνοϊκά μέτρα, παραχώρηση γης σε αποικίες κλπ)
δ. καθιέρωσε διανομή σιταριού στους φτωχούς
ε. μείωσε τα χρόνια της στράτευσης και αύξησε το στρατιωτικό μισθό
*Ο Γάιος είχε την ίδια κατάληξη με τον Τιβέριο.
-Ο Οκταβιανός Αύγουστος θεώρησε ότι για την εγκαθίδρυση της ειρήνης στην αυτοκρατορία έπρεπε να συγκεντρωθούν οι εξουσίες στο πρόσωπό του. Ωστόσο, δεν ήθελε να προσβάλει τη δημοκρατία και εξελέγη δημοκρατικά σε όλα τα αξιώματα (ύπατος, δήμαρχος, ιμπεράτορας, πρώτος πολίτης κλπ) -> συγκέντρωση όλων των εξουσιών σε έναν Αύγουστο -> Ηγεμονία (principatus)
-Για να διοικεί πιο αποτελεσματικά, ίδρυσε το συμβούλιο του αυτοκράτορα.
Κατανομή αρμοδιοτήτων
Αύγουστος: διοίκηση, εξωτερική πολιτική, στρατιωτικά ζητήματα
Συγκλητικοί και ιππείς: διαχείριση επιμέρους θεμάτων
Αυτοκρατορική υπαλληλία: εκτελεστική εξουσία
Έργα Οκταβιανού Αυγούστου:
1) αναγέννηση γεωργίας
2) επαναφορά παλαιών ηθών
3) εξωραϊσμός Ρώμης
4) εκρωμαϊσμός κατεκτημένων περιοχών (αγορά, Πάνθεον, αμφιθέατρα, θέρμες, ναός της Ειρήνης κ.α.)
-Στην Ηγεμονία υπάρχουν δύο κύριοι φορείς εξουσίας: πρώτος πολίτης (princeps) και σύγκλητος.
-Ο Αύγουστος, επειδή έχει συγκεντρωμένες στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες, χρειάζεται ένα στρατιωτικό σώμα -> πραιτωριανοί.
-Οι πραιτωριανοί απέκτησαν τόση εξουσία, ώστε μπορούσαν να "ανεβάζουν" και να "κατεβάζουν" αυτοκράτορες.
Ο πολιτισμός την εποχή του Αυγούστου (χρυσός αιώνας του Αυγούστου)
1) θρησκευτικά έθιμα (λατρεία κρατικής εξουσίας -> θεοποίηση αυτοκρατόρων)
2) ιστοριογραφία (Σαλλούστιος, Ιούλιος Καίσαρας)
3) ρητορεία και φιλοσοφία (Κικέρωνας)
4) λογοτεχνία (έπος-Βιργίλιος, λυρική ποίηση-Οράτιος)
5) αρχιτεκτονική (επιρροή από ελληνικό πολιτισμό)
-Άσκηση: Παρατηρήστε τη φωτογραφία από το Πάνθεο της Ρώμης. Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, ελληνικές επιρροές στην αρχιτεκτονική; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
-Άσκηση: Βρείτε στο βιβλίο τον τίτλο του πιο σημαντικού έργου του Βιργιλίου. Εντοπίζεις κάποιο σύνδεσμο ανάμεσα σε αυτόν και την ίδρυση της Ρώμης;
1) Ιουλιο-κλαυδιανοί
2) Φλάβιοι
3) Αντωνίνοι
Η διοίκηση και το δίκαιο
Αρχικά η Ρώμη ήταν το πιο σημαντικό διοικητικό κέντρο. Ωστόσο, αυτό άλλαξε:
1) γιατί στη σύγκλητο συμμετείχαν πλέον και αξιωματούχοι από τις επαρχίες
2) γιατί όλοι απέκτησαν τον τίτλο του ρωμαίου πολίτη (διάταγμα Καρακάλα, 212 π.Χ.)
Ήθη και υλικός πολιτισμός
1) Εκεί που υπάρχουν ελληνικοί πληθυσμοί κυριαρχεί ο ελληνικός πολιτισμός. Οι υπόλοιπες περιοχές εκλατινίστηκαν.
2) ανάπτυξη οδικού δικτύου (πρβλ έκφραση: όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη)
3) επικράτηση ειρήνης στις επαρχίες -> Pax Romana
Το ρωμαϊκό δίκαιο
1) Βασίστηκε στη Δωδεκάδελτο, η οποία συμπληρώθηκε από αποφάσεις αυτοκρατόρων, συγκλητικά ψηφίσματα κ.α.
2) Επηρεάστηκε από την ελληνική φιλοσοφία.
3) Εμφανίστηκαν οι νομοδιδάσκαλοι, που έργο τους ήταν η γνώση και ερμηνεία των περίπλοκων νόμων.
Σημαντική οικονομική ευημερία κατά την περίοδο των Αντωνίνων
Αίτια:
1) επικράτηση ειρήνης
2) καταστολή πειρατείας
3) εύκολη και ασφαλής μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών
4) συνετή δημοσιονομική πολιτική Αντωνίνων
Οικονομικές δραστηριότητες:
1) Σιτάρι από Αίγυπτο
2) Εξαγωγή κρασιού και λαδιού από σημερινή Ιταλία
3) εμπόριο κοσμημάτων, κεραμικών σκευών, γυαλικών και υφασμάτων στα λιμάνια της Ανατολής
4) μέταλλα από σημερινές Ισπανία, Βρετανία, Ρουμανία
5) σημαντικά λιμάνια σε νοτιοανατολική Ευρώπη
6) σταθερότητα ρωμαϊκού νομίσματος
7) βιοτεχνική παραγωγή
Πρόβλημα από την οικονομική ανάπτυξη:
Ήταν ανισομερής στην αυτοκρατορία. Σε κάποιες περιοχές υπήρχε μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, ενώ σε άλλες εγκατάλειψη.
Κοινωνικές συνέπειες λόγω οικονομίας:
1) δυνατότητες "κοινωνικής κινητικότητας", όπως υπήρχαν πάντα
2) οι πλούσιοι είναι πιο προνομιούχοι και έχουν βήμα στην εξουσία
3) οι μικροκαλλιεργητές και μικροτεχνίτες βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση
4) οι δούλοι μειώθηκαν
-Άσκηση: Κάντε μια αναδρομή στην πολιτική οργάνωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από την εποχή του Αυγούστου μέχρι τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ποια πρόσωπα και ποια όργανα ασκούν εξουσία; Πιστεύετε ότι υπάρχουν κάποια προβληματικά σημεία που είναι εύλογο να οδήγησαν στην κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη σας και τη φράση κλειδί της ενότητας:
στρατιωτική αναρχία
-Μέσα στο πλαίσιο αυτής της κρίσης πολλοί λαοί επαναστάτησαν και ανεξαρτητοποιήθηκαν από το ρωμαϊκό κράτος. Κάποιοι από αυτούς είναι οι εξής:
1) Γαλατία
2) Ισπανία
3) Παννονία
4) βασίλειο της Παλμύρας στη Συρία (Ζηνοβία)
Οικονομική κρίση
3ος αιώνας μ.Χ.
εξεγέρσεις
επιδρομές
κρίση της βιοτεχνίας και εμπορίου -> στροφή στη γη -> όμως η γη στα χέρια μεγαλογαιοκτημόνων -> ένταξη στο στρατό
Κοινωνική κρίση
-οι απελεύθεροι και οι φτωχοί αγρότες (κολωνοί) δουλεύουν στα κτήματα των μεγαλογαιοκτημόνων, οι οποίοι σταδιακά τους θέτουν υπό την προστασία τους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια σχέση εξάρτησης (δουλοπαροικία)
-η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, προκειμένου να εξασφαλίσει σταθερό ανεφοδιασμό της Ρώμης, ελέγχει τα επαγγέλματα που συνδέονται με αυτήν, πχ έμποροι, λιμενεργάτες κλπ (συντεχνίες), με αποτέλεσμα να γίνονται κληρονομικά τα συγκεκριμένα επαγγέλματα.
Ο Διοκλητιανός και οι διοικητικές του αλλαγές
-Ο Διοκλητιανός κατάλαβε ότι η αυτοκρατορία δεν μπορούσε να διοικηθεί μόνο από έναν αύγουστο. Έτσι, μοιράστηκε την εξουσία με το Μαξιμιανό και δυο "βοηθούς", τους καίσαρες Γαλέριο και Κωνστάντιο Χλωρό (Τετραρχία).
Έτσι, ο Διοκλητιανός άλλαξε το χαρακτήρα της μοναρχίας:
-Χώρισε το κράτος σε μικρές επαρχίες.
-Κάθε επαρχία διοικείται από υπάλληλο διορισμένο από τον αυτοκράτορα. -> ο αρχηγός του στρατού των επαρχιών χάνει την πολιτική του εξουσία
-Ο αυτοκράτορας λατρεύεται ως θεός, φοράει διάδημα, πορφύρα, επιβάλλει προσκύνηση στους υπηκόους και είναι απροσπέλαστος για αυτούς.
Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής
-Με την τεταρχία δημιουργήθηκαν προβλήματα, καθώς οι συνάρχοντες αλληλοεξοντώνονταν.
-Τελικά πήρε την εξουσία ο Μ. Κωνσταντίνος (324 π.Χ.) επικρατώντας με μάχη επί του Μαξεντίου και έπειτα του Λικίνιου.
-Ο Μ. Κωνσταντίνος αντικατέστησε τη σύγκλητο με ανακτορικούς υπαλλήλους που μπορούσαν μόνο να συμβουλεύουν τον αυτοκράτορα.
-Έτσι, ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας.
-Έκανε τον αυτοκράτορα "εκλεκτό του Θεού" αντί για "θεό" -> ροπή προς Χριστιανισμό
-Διάταγμα των Μεδιολάνων (ανεξιθρησκία) - 313 μ.Χ.
-Μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στα ανατολικά, στο Βυζάντιο -> Νέα Ρώμη, Κωνσταντίνου πόλις - 330 μ.Χ.
Γιατί αυτή η μεταφορά;
1) βαρβαρικές επιδρομές από την Ανατολή
2) Ρώμη = ρωμαϊκή παράδοση (ειδωλολατρία, παρελθόν)
3) οικονομική ανάπτυξη στην Ανατολή
Αποτελέσματα:
Η νέα πρωτεύουσα ευνόησε την ανάδυση των εξής χαρακτηριστικών της αυτοκρατορίας:
1) ρωμαϊκή πολιτική παράδοση
2) χριστιανική πίστη
3) ελληνική πολιτιστική κληρονομιά
-Ο Μέγας Θεοδόσιος οριστικοποιεί τη διαίρεση που είχε ξεκινήσει με το Διοκλητιανό ανάμεσα σε ανατολικό και δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας.
-Το ανατολικό εξελληνίζεται πλήρως:
1) ελληνική φιλοσοφική σκέψη (νεοπλατωνισμός)
2) ελληνική ρητορεία
3) ελληνική παιδεία (πρβλ Ιουλιανός)
4) διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας (Πανδιδακτήριο Κωνσταντινούπολης - 425 μ.Χ.)
Ο Μ. Θεοδόσιος πεθαίνει το 395 μ.Χ. κληροδοτώντας την εξουσία του δυτικού τμήματος στο γιο του, Ονώριο και του ανατολικού στο γιο του, Αρκάδιο. -> οριστικός χωρισμός αυτοκρατορίας σε δύο μέρη.
Το δυτικό μέρος χάνεται και εκγερμανίζεται με την επιδρομή των γερμανικών-γοτθικών φύλων.
Το ανατολικό εξελληνίζεται. -> Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Το τέλος του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας
-Τα γερμανικά φύλα έκαναν συνεχώς επιδρομές στην Ιταλία.
-Το 476 μ.Χ., ο Οδόακρος, ηγεμόνας των Ερούλων, ενός γερμανικού φύλου, ο οποίος είχε αναγνωριστεί αρχηγός όλων των μισθοφορικών λαών στην Ιταλία, προχώρησε σε καθαίρεση του τότε αυτοκράτορα Ρωμύλου Αυγουστύλου, επειδή είχε καταλάβει το θρόνο χωρίς την έγκριση της Κωνσταντινούπολης. Με πρεσβεία της συγκλήτου, που έστειλε στον αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος Ζήνωνα, ζήτησε την άδεια να κυβερνά στη Δύση εξ ονόματος του και εξήγησε ότι δε χρειαζόταν άλλος αυτοκράτορας. Έτσι ο Οδόακρος αναγνωρίστηκε διοικητής της Ιταλίας με τον τίτλο του πατρικίου.
Ο Ιουστινιανός κυβερνά την αυτοκρατορία για το διάστημα 527 ως το 565 μ.Χ.
Εξωτερική πολιτική -> συντηρητική
Εσωτερική πολιτική -> καινοτόμα:
1) ισχυροποίηση απόλυτης μοναρχίας (κατέπνιξε τη στάση του Νίκα 532 μ.Χ.)
2) επιβολή χριστιανικού δόγματος (κλείσιμο πλατωνικής ακαδημίας 529 μ.Χ., εκχριστιανισμός ανατολικών λαών, εξόντωση ειδωλολατρών)
3) συστηματική κωδικοποίηση δικαίου (στα λατινικά - corpus juris civilis και οι νέοι νόμοι στα ελληνικά - Νεαρές)
4) απέτρεψε τον εκφεουδαρχισμό της αυτοκρατορίας (περιορισμός δυνατών = μεγάλων γαιοκτημόνων) και προστάτευσε τις περιοχές που ήταν ευαίσθητες σε επιθέσεις εχθρών -> παραχώρηση πολιτικής εξουσίας σε στρατιωτικούς διοικητές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου