Διάγραμμα παρουσίασης της εξεταστέας ύλης για την Ιστορία Α' ΓΕΛ 2021-22
(Α' μέρος - Αρχαία Αίγυπτος, Μυκηναϊκός πολιτισμός και Αρχαία Ελλάδα)
2.1 Η χώρα
-Πού βρίσκεται γεωγραφικά;
όρια: Αιθιοπία, λιβυκή έρημος, ερυθρά θάλασσα, χερσόνησος του Σινά
-Γεωμορφολογία
όχι δάση, βράχια, Νείλος -> ο Νείλος δίνει ζωή στην Αίγυπτο. Γύρω του δημιουργείται εύφορο έδαφος, όταν υπερχειλίζει, και φυτρώνουν κυρίως πάπυροι και καλάμια.
2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
-Οικονομία
Ο Νείλος πλημμυρίζει συχνά -> χρειάζεται διαχείριση από κεντρική εξουσία (φαραώ)
Α. γεωργική παραγωγή -> σιτάρι, κριθάρι (-> ποτό σαν μπίρα), λινάρι, οπωροφόρα, κηπευτικά, λωτοί, πάπυροι.
Β. κτηνοτροφία και ψάρεμα (στο Νείλο)
Γ. παροχή υπηρεσιών:
1. ανέγερση δημόσιων κτιρίων από απλούς ανθρώπους που δουλεύουν σκληρά
2. τεχνίτες (οι καλύτεροι δουλεύουν για το φαραώ)
3. ιερείς, στρατιωτικοί και γραφείς (δουλεύουν στο παλάτι και ξέρουν τη δύσκολη ιερογλυφική γραφή)
Ερώτηση: Λαμβάνοντας υπόψη τη γεωμορφολογία της Αιγύπτου και την παραγωγή αγαθών που έκανε να υποθέσετε ποια προϊόντα εξήγαγε και ποια εισήγαγε με εμπόριο.
Εισαγωγή: .............................., ......................................
Εξαγωγή: ................................, .....................................
Οπωροφόρο δέντρο στην Αίγυπτο
Λινάρι
-Πολιτική οργάνωση
Φαραώ = Θεός
Ο φαραώ έχει όλη την εξουσία στα χέρια του.
-Κοινωνία
*Στην περίοδο του Νέου Βασιλείου (1570-1069 π.Χ.) υπήρχε κάποια δυνατότητα μεταπήδησης από μια "κοινωνική τάξη" σε άλλη.
2.4 Ο πολιτισμός
-Θρησκεία
α) πολυθεϊσμός
β) θεοί με σώμα ανθρώπου και κεφάλι ζώου
γ) ο φαραώ Ακενατών προσπάθησε να επιβάλει μονοθεϊσμό με λατρεία του θεού Ρα, αλλά απέτυχε.
δ) η μεγάλη κούραση και οι κακουχίες της ζωής των Αιγυπτίων τους οδήγησε στην πίστη της μετά θάνατον ζωής. -> ταρίχευση νεκρών/πυραμίδες φαραώ
ε) σημαντικοί θεοί: Ρα, Ίσις, Όσιρις, Ώρος.
-Άσκηση: Παρατηρήστε την παρακάτω φωτογραφία και σχολιάστε τα χαρακτηριστικά με τα οποία απεικονίζεται ο θεός. Επίσης, παρατηρήστε ότι απεικονίζονται δίπλα δίπλα ένας θεός με το φαραώ. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις πώς σχολιάζετε αυτό το γεγονός;
Ο θεός Ώρος μαζί με το φαραώ Χορεμχέμπ
α) Οι Αιγύπτιοι εφηύραν την ιερογλυφική γραφή.
β) Η γνώση των ιερογλυφικών προσδίδει κύρος στους γραφείς. Τα ιερογλυφικά χρησιμοποιούνται για να συνταχθούν τα απομνημονεύματα των φαραώ σε παπύρους, αλλά και στους τοίχους κτισμάτων.
γ) Αποκρυπτογραφήθηκε από τον Σαμπογιόν (στήλη της Ροζέτας/εγκώμιο Πτολεμαίου Ε' σε ιερογλυφικά, απλοποιημένα ιερογλυφικά και ελληνικά)
-Άσκηση: Δεδομένου ότι τα ιερογλυφικά ήταν πολύ δύσκολα και τα γνώριζαν μόνο οι γραφείς, πιστεύτε ότι έχουμε κληρονομήσει πλούσια λογοτεχνική παραγωγή από την αρχαία Αίγυπτο; Ναι ή όχι και γιατί;
-Άσκηση: Με βάση αυτά τις πληροφορίες που δίνονται παραπάνω, πιστεύετε ότι οι Αιγύπτιοι είχαν αναπτύξει τις επιστήμες; Σημειώστε δίπλα σε κάθε ιστορικό γεγονός την επιστήμη που μπορεί να συνδέεται με αυτό και να αναπτύχθηκε εκείνη την εποχή.
Παρατήρηση των άστρων και σύνδεση της κίνησης του ήλιου με το χρόνο:
Υπερχείλιση Νείλου και ανάγκη προσδιορισμού των ορίων των εκτάσεων:
Αντιμετώπιση ασθενειών και ταρίχευση νεκρών:
α) αρχιτεκτονική (πυραμίδες Γκίζας, ναοί Λούξορ)
β) γλυπτική, ζωγραφική, κοσμήματα
Σημαντικά κέντρα του Μυκηναϊκού πολιτισμού σε χάρτη που απεικονίζει τη σημερινή ηπειρωτική Ελλάδα
-Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
-Ο μυκηναϊκός κόσμος αποτελείται από αυτόνομα, αλλά συνεργαζόμενα κέντρα.
-Ανώτατος άρχοντας είναι ο άνακτας. Μετά στην ιεραρχία συναντάμε τους τοπικούς άρχοντες (λααγέτες), έπειτα οι επέτες, οι τελεστές και τελευταίοι οι βασιλείς (δεν έχει την ίδια σημασία η λέξη που θα έχει αργότερα)
-Ο άνακτας ζει στα μέγαρα που οικοδομούνται μέσα στις ακροπόλεις που είναι το κέντρο της διοίκησης και του εμπορίου. Επίσης, στα μέγαρα ζουν οι ιερείς και οι στρατιωτικοί και εργάζονται οι τεχνίτες. Τριγύρω είναι οι εκτάσεις γης που καλλιεργούνται από τους αγρότες.
-Σιγά σιγά οι Μυκηναίοι εξάπλωσαν την κυριαρχία τους μέσω του εμπορίου. Άπλωσαν τις δραστηριότητές τους στη σημερινή Ιταλία και στην Ισπανία και στην εγγύς Ανατολή. Αποκορύφωμα ήταν η εκστρατεία στην Τροία.
-Παρακμή:
Αίτια:
α) επιδρομές λαών της θάλασσας που κατέστρεψαν οικονομικά τους λαούς με τους οποίους είχαν β) εμπορικές σχέσεις οι Μυκηναίοι
β) εσωτερικές διενέξεις
Τι κοινό είχαν οι Μυκηναίοι μεταξύ τους;
1) γλώσσα (πρώιμη ελληνική)
2) θρησκεία (δωδεκάθεο)
3) υλικός πολιτισμός (ενδυμασία, πολεμικός εξοπλισμός, καθημερινά χρηστικά αντικείμενα κλπ)
Τέχνη Μυκηναίων
1) αρχιτεκτονική μεγάρων
2) θολωτοί τάφοι
3) τοιχογραφίες
4) αγγειογραφικές παραστάσεις
-Άσκηση: Παρατηρήστε την εικόνα και περιγράψτε τη δομή ενός μεγάρου και ενός θολωτού τάφου.
-Άσκηση: Παρατηρήστε τη διαφορά των τοιχογραφιών και των αγγειογραφικών παραστάσεων των Μυκηναίων σε σχέση με αυτές των Μινωιτών. Τι χαρακτηριστικά μπορείτε να εξαγάγετε για τον κάθε πολιτισμό;
Μυκηναϊκό αγγείο
Μινωικό αγγείο
Μυκηναϊκή τοιχογραφία
Μινωική τοιχογραφία
-1100 - 750 π.Χ.
-Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες γι' αυτήν την εποχή, γι' αυτό τη λέμε σκοτεινούς χρόνους. -Πληροφορίες παίρνουμε από τον Όμηρο κυρίως, γι' αυτό και λέγεται και ομηρική εποχή.
-Χαρακτηριστικό αυτής της εποχής είναι η ανασυγκρότηση του ελληνικού κόσμου.
Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.)
-Λέγεται αρχαϊκή, γιατί είναι η αρχή του ελληνικού πολιτισμού.
-Γέννηση της πόλης κράτους.
Γεωγραφική δομή της πόλης κράτους:
1) πόλη
2) κώμες
3) ύπαιθρος χώρα
Χαρακτηριστικά πόλης κράτους:
1) πολίτευμα (κρίνεται ανάλογα με το αν συμμετέχουν ή όχι οι πολίτες στην άσκηση της εξουσίας)
2) ελευθερία πόλης
3) αυτονομία πόλης
4) αυτάρκεια πόλης
-Κατά τον 9ο αιώνα σημειώθηκε μια οικονομική κρίση λόγω της αύξησης του πληθυσμού των πόλεων σε συνδυασμό με τις περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις (στενοχωρία).
Λύσεις που δόθηκαν στο πρόβλημα (πριν τις διαβάσετε, σκεφτείτε με βάση τα δεδομένα της εποχής ποιες λύσεις θα μπορούσαν να δοθούν):
1) ανάπτυξη βιοτεχνίας και εμπορίου
2) κατακτητικοί πόλεμοι
3) ίδρυση αποικιών
Δεύτερος αποικισμός (8ος - 6ος αιώνας π.Χ.)
Αίτια:
1) στενοχωρία
2) έλλειψη πρώτων υλών
3) αναζήτηση νέων αγορών για εμπόριο
4) εσωτερικές πολιτικές κρίσεις στις πόλεις
5) άριστες ναυτικές γνώσεις
6) ριψοκίνδυνος χαρακτήρας Ελλήνων
-Άσκηση: Παρατηρήστε τις δύο εικόνες με το χάρτη και περιγράψτε σε ποιες σημερινές περιοχές ίδρυσαν αποικίες οι Έλληνες.
Συνέπειες αποικισμού:
1) μετάδοση ελληνικού τρόπου ζωής και εθίμων σε όλα τα μέρη του αποικισμού
2) δημιουργία νομίσματος (μεγάλη ανάπτυξη εμπορίου)
Πολιτεύματα στην πόλη κράτος:
-Αρχικά, κυριαρχούσαν οι ευγενείς, άριστοι ή ιππείς, δηλαδή αυτοί που κατείχαν γη.
-Όταν αναπτύχθηκε το εμπόριο, επικράτησαν οι έμποροι ή ολίγοι.
-Στη συνέχεια, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε αυτές τις "κοινωνικές τάξεις" οδήγησε στην ανάγκη καταγραφής νόμων. Αυτό το έργο ανατέθηκε στους νομοθέτες ή αισυμνήτες (Ζάλευκος, Χαρώνδας, Πιττακός, Λυκούργος, Δράκων).
-Ο "λαός" για να αποτρέψει την επικράτηση των ολίγων και των ευγενών που επιδίωκαν τα δικά τους συμφέροντα, υποστήριζε τους τυράννους, για να ανέλθουν στην εξουσία.
-Ωστόσο, οι τύραννοι συνήθως επιδίωκαν το προσωπικό τους συμφέρον, με αποτέλεσμα οι πόλεις να ξαναγυρνούν σε ολιγαρχικό πολίτευμα ή να πηγαίνουν στη δημοκρατία (Αθήνα).
Δημοκρατία Αθήνας -> μεταρρύθμιση Κλεισθένη
Εκκλησία του Δήμου -> ισηγορία και ισονομία
-Τέχνη
-Αρχικά επιρροή από Ανατολή
-Ανάπτυξη λογοτεχνίας και φιλοσοφίας
-Ανάπτυξη αρχιτεκτονικής (ιωνικός και δωρικός ρυθμός) και γλυπτικής (κούρος και κόρη)
Αρχαϊκός κούρος
Αρχαϊκή κόρη
-Περσικοί Πόλεμοι ή Μηδικά
Αφορμή: Η ιωνική επανάσταση
1η περσική εκστρατεία: 492 π.Χ. -> καταστροφή περσικού στόλου στο ακρωτήρι του Άθω.
490 π.Χ. -> μάχη Μαραθώνα - νίκη Αθηναίων και Πλαταιών - στρατηγός Μιλτιάδης
2η περσική εκστρατεία (Ξέρξης)
Συνέδριο Κορίνθου 481 π.Χ. -> τα ελληνικά φύλα ενώνονται μπροστά στην περσική απειλή
Νίκες ελληνικών φύλων σε Θερμοπύλες (Λεωνίδας), Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής), Πλαταιές (Παυσανίας), Μυκάλη
Πρώτοι "εθνικοί" πόλεμοι των Ελλήνων
Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.)
-Άσκηση: Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, πώς θα δικαιολογούσατε την επιλογή των ιστορικών να θέσουν ως τομή μεταξύ αρχαϊκής και κλασικής περιόδου το 480 π.Χ. Ποιο γεγονός συνέβη τότε; Πιστεύετε ότι έχει τόσο καθοριστική σημασία, ώστε να λειτουργήσει ως τομή;
Μετά τους περσικούς πολέμους η Αθήνα εξελίχθηκε ως ναυτική δύναμη (πρβλ ναυμαχία Σαλαμίνας)
Ίδρυση συμμαχίας για απόκρουση πιθανών επιθέσεων των Περσών -> Δηλιακή ή Αθηναϊκή συμμαχία (478 π.Χ.)
Οι σύμμαχοι έπρεπε να πληρώνουν φόρους στο συμμαχικό ταμείο που έλεγχε η Αθήνα -> σιγά σιγά η συμμαχία γίνεται ηγεμονία (μεταφορά συμμαχικού ταμείου από Δήλο σε Αθήνα - 454 π.Χ.)
Αθήνα: στρατηγός Κίμων - φιλοσπαρτιατική παράταξη -> οστρακίστηκε
Όταν επέστρεψε από την εξορία νίκησε τους Πέρσες σε μάχες.
Λίγο αργότερα οι Αθηναίοι υπογράφουν συνθήκη ειρήνης με τους Πέρσες (Καλλίειος ή κιμώνειος ειρήνη)
Ο Περικλής υπογράφει τριακονταετή ειρήνη με τους Σπαρτιάτες (τριακοντούτεις σπονδές) - 445 π.Χ.
Χρυσός αιώνας του Περικλή
-ενίσχυση δημοκρατίας με θέσπιση αποζημίωσης για όσους αναλάμβαναν αξιώματα
-προώθηση της παιδείας - θέατρο (θεωρικά)
-επέκταση του εμπορίου στη Δύση (αποικία των Θουρίων)
-ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά
Από πού προέρχονται τα χρήματα με τα οποία ο Περικλής έκανε όλα αυτά τα σημαντικά έργα;
1) μεταλλεία Λαυρίου
2) μετοίκιο (φόρος που πλήρωναν οι μη Αθηναίοι πολίτες)
3) φορολογία εμπορικών προϊόντων στο λιμάνι του Πειραιά
4) συμμαχικό ταμείο
5) λειτουργίες (χορηγία, τριηραρχία, αρχιθεωρία, εστίαση, γυμνασιαρχία)
-Άσκηση: Να κάνετε υποθέσεις σχετικά με το περιεχόμενο κάθε όρου που αφορά στις λειτουργίες. Έπειτα δείτε στο βιβλίο τις σωστές απαντήσεις.
Πελοποννησιακός Πόλεμος (431 - 404 π.Χ.)
Αίτια:
1) φυλετική διαφορά Αθηναίων και Σπαρτιατών
2) διαφορά στην πολιτειακή οργάνωση (δημοκρατία/ολιγαρχία)
3) ηγεμονικές τάσεις Αθήνας
Φάσεις Πελοποννησιακού Πολέμου
1) Αρχιδάμειος πόλεμος (431-421)
2) Σικελική εκστρατεία (415-413)
3) Δεκελεικός πόλεμος (413-404)
Συνέπειες πολέμου:
1) υλικές καταστροφές
2) εξαχρείωση ανθρώπων
3) ανάμειξη Περσών στα ελληνικά θέματα
-Οι Πέρσες υποκινούν συγκρούσεις ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις χρηματοδοτώντας πότε τον έναν και πότε τον άλλο.
-Οι Αθηναίοι, οι Κορίνθιοι, οι Αργείοι και οι Θηβαίοι συμμαχούν ενάντια στους Σπαρτιάτες (Κορινθιακός Πόλεμος 395-386 π.Χ.) -> όλοι βγαίνουν χαμένοι (εκτός από τους Πέρσες!)->
Ανταλκίδειος ειρήνη (οι Πέρσες αναγκάζουν τις ελληνικές πόλεις να παραιτηθούν από τα δικαιώματά τους στις αποικίες τους στη Μικρά Ασία)
Με τους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους πλέον "εκτός παιχνιδιού" αναλαμβάνει δράση η Θήβα.
Θηβαϊκή ηγεμονία (μάχη στα Λεύκτρα, 371 π.Χ. έως μάχη στη Μαντινεία, 362 π.Χ.)
-Μέσα σε αυτό το κλίμα κάποιοι σκέφτηκαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσει ο ελληνικός κόσμος τους Πέρσες θα ήταν μια πανελλήνια συμμαχία (πανελλήνια ιδέα)
Υποστηρικτές της ιδέας: Γοργίας και Ισοκράτης
Ενάντια στην ιδέα ήταν ο Δημοσθένης
Άνοδος της Μακεδονίας
Ο Φίλιππος ο Β' καταφέρνει να ισχυροποιήσει το μακεδονικό κράτος με τους εξής τρόπους:
1) αποτελεσματική αντιμετώπιση επιδρομών Ιλυρριών και Παιόνων
2) ισχυρός στρατός (μακεδονική φάλαγγα με σάρισα)
3) ισχυρή οικονομία (εκμετάλλευση ορυχείων Παγγαίου)
Ο Φίλιππος άρχισε να επεκτείνει την κυριαρχία του προς το νότο.
Μάχη της Χαιρώνειας 338 π.Χ.: νίκη επί των Αθηναίων και των Θηβαίων - οριστική κυριαρχία Φιλίππου Β' σε ελληνικό χώρο
Ο Φίλιππος συγκαλεί συνέδριο στην Κόρινθο (όλες οι ελληνικές πόλεις εκτός Σπάρτης):
♦ Απαγορεύτηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ των ελληνικών πόλεων και η βίαιη μεταβολή των καθεστώτων τους·
♦ προστατεύτηκε η ελεύθερη ναυσιπλοΐα και καταδικάστηκε η πειρατεία·
♦ ιδρύθηκε πανελλήνια συμμαχία, αμυντική και επιθετική, με ισόβιο αρχηγό το Φίλιππο Β'.
Το 336 π.Χ. αρχηγός αναλαμβάνει ο Αλέξανδρος, επειδή ο Φίλιππος δολοφονήθηκε.
Ο Αλέξανδρος κατακτά την Ανατολή.
-Άσκηση: Παρατηρώντας το χάρτη να καταγράψετε τις περιοχές του σημερινού κόσμου που κατέκτησε ο Αλέξανδρος.
Πολιτισμός στην κλασική εποχή
1) περιφρόνηση χειρωνακτικής εργασίας και ενασχόληση με τα κοινά
2) συμπόσια, θέατρο
3) κοινωνικός χαρακτήρας τελετών σε περιστάσεις, όπως γέννηση, γάμος, θάνατος κλπ
*η Αθήνα είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην κλασική εποχή γιατί:
1) οικοδόμηση Ακρόπολης
2) σημαντικές εκδηλώσεις, όπως Παναθήναια, Ελευσίνια Μυστήρια, διονυσιακές γιορτές (πχ θέατρο)
3) ανάπτυξη φιλοσοφικής σκέψης (Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, σοφιστές κλπ)
4) ανάπτυξη ιστοριογραφίας (Θουκυδίδης, Ξενοφώντας)
5) ανάπτυξη ποίησης (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης)
6) ανάπτυξη ρητορείας (Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης)
7) ανάπτυξη επιστημών (αστρονομία - Μέτων, ιατρική - Ιπποκράτης, χωροταξική οργάνωση πόλεων - Ιππόδαμος)
Ελληνιστικοί χρόνοι (323 - 30 π.Χ.)
Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου
α. Πολιτικά χαρακτηριστικά
- Η πόλη συνεχίζει να υπάρχει πλέον όμως υπάγεται σε βασίλεια
- Την ανώτατη πολιτική εξουσία αυτήν την περίοδο την κατέχει ο βασιλιάς
- Ο βασιλιάς λατρεύεται ως θεός
β. Οικονομικά χαρακτηριστικά
- Οι μεγάλοι εμπορικοί δρόμοι που συνδέουν διαφορετικά βασίλεια υποδηλώνουν ανάπτυξη του εμπορίου, η οποία διευκολύνεται από τη χρήση ενιαίου νομίσματος
- Οι άνθρωποι που καλλιεργούσαν μικρές εκτάσεις γης εγκαταλείπουν την γεωργία και μετακινούνται στα αστικά κέντρα.
γ. Κοινωνικά χαρακτηριστικά
- Λόγω του παραπάνω γεγονότος, ενισχύεται η δύναμη των γαιοκτημόνων στην ύπαιθρο, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι κοινωνικές ανισότητες, αλλά και το εμπόριο δούλων, για να μπορέσει να καλλιεργηθεί η μεγάλη έκταση γης.
δ. Θρησκευτικά χαρακτηριστικά
- Ο θρησκευτικός συγκρητισμός προέκυψε μέσα από τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου, αφού έτσι πολλοί διαφορετικοί πολιτισμοί ήρθαν σε επαφή.
Ελληνιστικά πνευματικά κέντρα
Ιδρύθηκαν πόλεις με
1) οργανωμένο πολεοδομικό σύστημα
2) τείχη
3) ανάκτορα
4) αγορές
5) γυμνάσια, παλαίστρες, στάδια
6) θέατρα, βιβλιοθήκες και ιερούς χώρους εξωραϊσμένους με αρχιτεκτονικά μνημεία, όπως ναούς, στοές και μεγάλους βωμούς.
Α) Αλεξάνδρεια (Αλέξανδρος)
μεγάλο λιμάνι
Φάρος
Βιβλιοθήκη (πάπυροι, γραμματικοί)
Β) Αντιόχεια (Σέλευκος)
τετράπολη
πολυπολιτισμικό κέντρο
Γ) Πέργαμος (Ατταλίδες)
οχυρωμένη ακρόπολη
βιβλιοθήκη
περγαμηνή
Μουσείο
βωμός του Δία
Η γλώσσα στα ελληνιστικά χρόνια
Αχανής αυτοκρατορία -> πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι -> ανάγκη για κοινή γλώσσα -> ελληνιστική κοινή (=μορφή της ελληνικής, προϊόν συγχώνευσης ελληνικών διαλέκτων με βάση την αττική/γλώσσα της Βίβλου)
Η θρησκεία στα ελληνιστικά χρόνια
Ανάμειξη ελληνικών και ανατολικών στοιχείων (θρησκευτικός συγκρητισμός)
Λατρεία Ίσιδας, Μίθρα και Κυβέλης
Ανάδυση καινούριων θεοτήτων πχ Σάραπης
Τα γράμματα στα ελληνιστικά χρόνια
περισσότερη γραφική ύλη (πάπυροι, περγαμηνές) = περισσότερα βιβλία
ανάπτυξη της μελέτης κειμένων (γραμματικοί)
Ποίηση (Μένανδρος)
Φιλοσοφία (στωικοί και επικούρειοι)
Οι επιστήμες στα ελληνιστικά χρόνια
Γεωγραφία (πρβλ μεγάλη εκστρατεία Αλεξάνδρου)
Αστρονομία (Αρίσταρχος ο Σάμιος: η γη είναι σφαιρική)
Μαθηματικά (Ευκλείδης)
Φυσική (Αρχιμήδης)
Βιολογία (Ηρόφιλος)
Ιατρική (Γαληνός)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου