Θέματα, ανάλυση θεμάτων και ενδεικτικές απαντήσεις στα Νέα Ελληνικά Γ' ΕΠΑΛ (Πανελλήνιες 2022 - 02/06)

 

Πανελλήνιες εξετάσεις 2022

Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ’ ΕΠΑΛ

 

Θέματα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ – ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ

ΠΕΜΠΤΗ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΠΤΑ (7)

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό Σημείωμα

Το κείμενο προέρχεται από την ιστοσελίδα του ιδρύματος με την επωνυμία «Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (W.W.F.) – ΕΛΛΑΣ».

Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή δεν θωρακίζει μόνο την υγεία μας αλλά και την υγεία του πλανήτη!

Η τροφή μας προέρχεται από τη φύση και εξαρτάται από ένα υγιές περιβάλλον. Για κάθε μπουκιά που φτάνει στο πιάτο μας, χρειάζεται γη για να καλλιεργηθεί, νερό, ενέργεια. Τελικά, αν το σκεφτεί κανείς, η τροφή μάς συνδέει με τη Γη και μας δείχνει ότι την χρειαζόμαστε ακμαία για να είμαστε υγιείς.

Το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ζούμε σε μεγάλες πόλεις προκάλεσε παγκόσμια μεταβολή στις διατροφικές συνήθειές μας. Ακόμα και στην Ελλάδα, η χρυσή «συνταγή» της μεσογειακής διατροφής αντικαθίσταται ολοένα και περισσότερο με διατροφικά μοντέλα που είναι υψηλότερα σε σάκχαρα, λίπη, έλαια και κατανάλωση κρέατος. Αυτές οι διατροφικές συνήθειες, όμως, έχουν ιδιαίτερα μεγάλο «οικολογικό αποτύπωμα».

Για πόσο, όμως, ακόμα η φύση θα μπορεί να μας προσφέρει απλόχερα τα καλούδια της; Σήμερα είμαστε «λαίμαργοι» δυστυχώς, καθώς καταναλώνουμε 1,6 φορές περισσότερους πόρους από όσους μπορεί να μας δώσει ο πλανήτης μας. Το 2050 προβλέπεται ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός θα φτάσει τα 9,7 δισεκατομμύρια και ο ένας πλανήτης, ο μοναδικός που έχουμε, θα χρειαστεί να μας θρέψει όλους. Κι όμως, κάθε χρόνο παγκοσμίως το 1/3 των παραγόμενων τροφίμων καταλήγει στον κάδο, την ώρα που 868 εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται. Ήρθε η ώρα να δούμε το πιάτο μας με άλλο μάτι.

ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ

Ευαισθητοποιούμε γονείς και παιδιά μέσα από δεκάδες δράσεις και πρωτότυπες ιδέες, ενώ συνεργαζόμαστε με κομβικούς «παίκτες» τόσο στην παραγωγή τροφίμων όσο και στην εφοδιαστική αλυσίδα, για να φέρουμε την αλλαγή που οραματιζόμαστε.

Πιο συγκεκριμένα:

• Θέτουμε τις βάσεις για την αλλαγή ενημερώνοντας μαθητές και γονείς για τα οφέλη της σωστής και υγιεινής μεσογειακής διατροφής, καθώς, επίσης, και για τον όγκο της σπατάλης τροφίμων ανά νοικοκυριό. Με την κινητή έκθεση του WWF «Υγιή παιδιά υγιής πλανήτης» ταξιδέψαμε σε όλη την Ελλάδα, «μαγειρεύοντας» ένανκαλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας. Αυτή τη στιγμή έξι «Καλάθια του Πικνίκ» ταξιδεύουν σε σχολεία της Ελλάδας, της Ρουμανίας και της Τουρκίας, στο πλαίσιο ενός πρωτότυπου προγράμματος που επιχειρεί να αλλάξει τη διατροφή των παιδιών εστιάζοντας στο βιώσιμο κολατσιό στο σχολείο.

• Ενημερώνουμε και ευαισθητοποιούμε τους καταναλωτές για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της υπεραλίευσης, προάγοντας την υπεύθυνη κατανάλωση ψαρικών ως ουσιαστική λύση για ζωντανές θάλασσες, που μπορούν να υποστηρίξουν την ευημερία 800 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

• Μαχόμαστε κατά της κλιματικής κρίσης, κινητοποιώντας τους πολίτες, και ειδικά τους νέους, να υιοθετήσουν μία πιο βιώσιμη διατροφή μειώνοντας πρωτίστως την κατανάλωση κρέατος.

• Συνεργαζόμαστε με ξενοδοχεία της χώρας για να μειώσουμε δραστικά τη σπατάλη τροφίμων στις επιχειρήσεις φιλοξενίας και εστίασης.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ

«Δεν κληρονομούμε τον κόσμο από τους προγόνους μας, τον δανειζόμαστε από τα παιδιά μας» λέει μία παροιμία και εμείς μπορούμε να κρατήσουμε «γεμάτο το πιάτο» και για τις επόμενες γενιές. Μικρές αλλαγές μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά! Κατανάλωσε υπεύθυνα, ανακάλυψε τα οφέλη της βιώσιμης διατροφής για την υγεία σου και το περιβάλλον, θυμήσου τη μαγική συνταγή της μεσογειακής διατροφής και αντί να πετάξεις το περισσευούμενο φαγητό στα σκουπίδια, σκέψου πόσοι εύκολοι τρόποι υπάρχουν για να το αξιοποιήσεις μέχρι την τελευταία μπουκιά! Μέσα από απλές κινήσεις μπορούμε να «μαγειρέψουμε» έναν καλύτερο κόσμο για όλους! Στήριξε το έργο μας για να αλλάξουμε τη συνταγή της διατροφής μας και να εξασφαλίσουμε υγεία σε εμάς και τον πλανήτη!

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

Α1. α) Αφού διαβάσετε με προσοχή τη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου «Το γεγονός … με άλλο μάτι», να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια δύο (2) προβλήματα που θέτει το κείμενο σχετικά με το τι προκαλούν στον πλανήτη οι διατροφικές μας συνήθειες.

(μον. 9)

β) Στην τελευταία παράγραφο «Δεν κληρονομούμε … και τον πλανήτη!» ο συντάκτης του κειμένου καταφεύγει στην επίκληση στο συναίσθημα για να μας πείσει. Να αναγνωρίσετε τρία (3) διαφορετικά μέσα πειθούς (μεταφορικές εκφράσεις, υπερβολές, αντιθέσεις, ρηματικά πρόσωπα, εγκλίσεις, σημεία στίξης) δίνοντας από ένα παράδειγμα για το καθένα.

(μον. 6)

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Α2. α) Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου «Η τροφή μας … είμαστε υγιείς» να εντοπίσετε τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες/σχόλια και την κατακλείδα.

(μον. 6)

β) Στο απόσπασμα «Θέτουμε τις βάσεις… κολατσιό στο σχολείο» να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις στις παρακάτω προτάσεις/φράσεις:

«Θέτουμε τις βάσεις», «ενημερώνοντας μαθητές», «επιχειρεί να αλλάξει».

(μον. 9)

Μονάδες 15

3η δραστηριότητα

Α3. Συμμετέχεις, ως εκπρόσωπος του σχολείου σου, σε ένα μαθητικό συνέδριο για την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (16 Οκτωβρίου). Αξιοποιώντας υλικό από το κείμενο και τις προσωπικές σου εμπειρίες, καλείσαι να γράψεις μία ομιλία (200-250 λέξεις) για να πείσεις τους συνέδρους να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες για την «υγεία» του πλανήτη αλλά και τη δική τους.

Μονάδες 20

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό Σημείωμα

Πρόκειται για απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου «Στο τέλος νικάω εγώ», εκδόσεις Μεταίχμιο, 2017, σελ. 20-21. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα η δράση των προσώπων τοποθετείται στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Γιωργάκης, το κεντρικό πρόσωπο του αποσπάσματος, με μια αναπηρία στο πόδι του, από μικρός «καθόταν σε μια γωνιά και ζύμωνε τη λάσπη. Έπλαθε μαργαρίτες, τριαντάφυλλα, κρινάκια ίσα με το δάχτυλο». Η μητέρα του, η κυρα-Λένη, καμάρωνε ότι «πιάνουν τα χέρια του με τα αλεύρια και τις ζάχαρες».

Μα τι κάνει ο Γιωργάκης; Τι μπορούσε να κάνει; Δεν σταματούσε η ζωή, επειδή ήταν πόλεμος. Διπλοκλειδωνόταν μες στο μαγαζί και έβαζε την κρέμα του να βράζει. Οι υπάλληλοι ξεφόρτωναν κάθε πρωί το βουβαλίσιο γάλα κι εκείνος πάλευε με τα υλικά στο εργαστήριο. Τι έβαζε, τι έβραζε, τι ανακάτευε, όσο κι αν πάσχιζαν οι υπόλοιποι ζαχαροπλάστες να βρουν το μυστικό, δεν τα κατάφερναν. Πάντως η κρέμα του τον έκανε διάσημο, αυτή και τα ζαχαρωμένα φιογκάκια του. Τα έπλαθε σε χρώματα, ροζ, βιολετί, γαλάζιο, πράσινο και στόλιζε τις πάστες. Κάθε πρωί άλλαζε τη βιτρίνα. Στο κέντρο οι κρέμες, που ήταν διάσημες στην πόλη. Στο πάνω ράφι, η καινούργια πάστα. Πού έβρισκε τόσες ιδέες κι έφτιαχνε κάθε μήνα κι από μία; Πρόσθετε τα ονόματά τους στον κατάλογο, μαστοί της Αφροδίτης, μαύρο τριαντάφυλλο. Γίνονταν μόδα μέσα σε ένα απόγευμα. Στον Ξενοφώντα έμοιαζε ακατανόητο που οι στρατιώτες ξόδευαν λεφτά σε γλυκά. Ο ίδιος ούτε να τα δει, του έφτανε η ρακή και το στραγάλι.

- Μια πάστα κάνει τη ζωή πιο γλυκιά, χαμογελούσε ο Γιωργάκης.

Από τον πάγκο του παρακολουθούσε τους πελάτες. Οι ξένοι έμεναν προσώρας2 άφωνοι. έκλειναν τα μάτια για να απολαύσουν την πρώτη κουταλιά. Ο Ντελαρισύ μάλιστα – γάλλος γιατρός που ήξερε να γλεντά και να ξοδεύει – σηκώθηκε και υπέβαλε επισήμως τα σέβη του στον ζαχαροπλάστη. Εκείνος τα έχασε, πρώτη φορά κάποιος έκανε υπόκλιση μπροστά του, πίστευε πως μόνο στις γυναίκες γίνονται αυτά. Ο Ξενοφών έβαλε τα δυο δάχτυλα στο στόμα και σφύριξε λες κι ήταν στο χωριό του, στον Ζαρό. Ακόμα και η κυρα-Λένη το σχολίασε, αυτό του έλειπε του Λαρισύ, Παρίσια και βλακείες. Σαν του παιδιού μου την κρέμα δεν έχει πουθενά.

Ο Γιωργάκης έριχνε κόκκινο πιπέρι στη σοκολάτα, λεμονανθό στο σιρόπι – αντί για μοσχοκάρφι και γαρίφαλο που έβαζαν οι Τούρκοι. Κρατούσε σημειώσεις σ’ ένα τεφτέρι που κουβαλούσε πάντα μαζί του, στην τσέπη της ποδιάς. Με τον καιρό είχε γίνει κουρελόχαρτο, μα ο Γιωργάκης το είχε για ευαγγέλιο. Εκεί έγραφε τις συνταγές. Οφού, μωρέ Γιωργάκη, λες κι είσαι στο σκολειό, γκρίνιαζε ο Ξενοφών. Τι το θες το τεφτέρι, δεν φτάνει που τα σημειώνεις στο μυαλό σου;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

Β1. Να παρουσιάσετε σε μία παράγραφο 50-60 λέξεων τον χαρακτήρα του Γιωργάκη, όπως φαίνεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με στοιχεία μέσα από το κείμενο.

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Β2. α) Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο αναγνώστης σχηματίζει την εντύπωση ότι ο αφηγητής είναι πανταχού παρών, γνωρίζει τα πάντα (σκέψεις, συναισθήματα, δράση των προσώπων) και τα αφηγείται (παντογνώστης αφηγητής). Να αναφέρετε τρία (3) σημεία του κειμένου (φράσεις –προτάσεις), όπου φαίνεται αυτό. (μον. 9)

β) «Μια πάστα κάνει τη ζωή πιο γλυκιά, …»

«… μα ο Γιωργάκης το (τεφτέρι) είχε για ευαγγέλιο»

Να αναγνωρίσετε ποιο από τα ακόλουθα εκφραστικά μέσα, μεταφορά, παρομοίωση, ασύνδετο σχήμα, χρησιμοποιεί ο αφηγητής σε καθεμία από τις παραπάνω προτάσεις (μον. 2) και ποιο είναι το νόημά τους σε κάθε περίπτωση (μον. 4);

Μονάδες 15

 

3η δραστηριότητα

Β3. Ο νεαρός ήρωας του αποσπάσματος φαίνεται να αντιμετωπίζει την τροφή ως μέσο δημιουργικής έκφρασης, προσφοράς και ανάπτυξης σχέσεων. Σας βρίσκει σύμφωνους μια τέτοια στάση ζωής; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων αξιοποιώντας προσωπικά βιώματα και εμπειρίες.

Μονάδες 20

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ

1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο.

2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Δεν επιτρέπεται να γράψετε καμία άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα.

3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα, μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό ανεξίτηλης μελάνης.

4. Κάθε τεκμηριωμένη απάντηση είναι αποδεκτή.

5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.

6. Ώρα δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

 

Ανάλυση των δραστηριοτήτων και ενδεικτικές απαντήσεις

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο

1^η δραστηριότητα

Α1.

α) Πρόκειται για μια δραστηριότητα εντοπισμού πληροφοριών/κατανόησης γραπτού λόγου και αφορά μόνο σε μέρος του κειμένου και όχι σε ολόκληρο το κείμενο. Στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου μάς ζητείται να εντοπίσουμε δύο προβλήματα που προκαλούνται στον πλανήτη λόγω των διατροφικών μας συνηθειών. Επομένως, οφείλουμε να εστιάσουμε στα προβλήματα του πλανήτη και όχι στις διατροφικές μας συνήθειες. Εντοπίζουμε τα εξής:

i. τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα/περιβαλλοντική καταστροφή

ii. υπερβολική εκμετάλλευση του πλανήτη/καταναλώνονται 1,6 φορές περισσότεροι πόροι από όσους είναι σε θέση να παραγάγει ο πλανήτης μας

Ενδεικτική απάντηση: Σύμφωνα με τη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του παραπάνω κειμένου, οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων σήμερα προξενούν μια σειρά από περιβαλλοντικά προβλήματα στον πλανήτη. Πιο συγκεκριμένα, η υπερβολική κατανάλωση κρέατος και τροφίμων πλούσιων σε λίπη, σάκχαρα, έλαια αφήνει τέραστιο οικολογικό αποτύπωμα στη Γη, δηλαδή προκαλεί σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ακόμη, λόγω της αύξησης της ποσότητας της τροφής που καταναλώνεται σήμερα παρατηρείται υπερβολική εκμετάλλευση των πόρων του πλανήτη, αφού καταναλώνονται 1,6 φορές περισσότεροι πόροι από όσους είναι σε θέση να παραγάγει ο πλανήτης μας.

 

β) Αυτή η ερώτηση αφορά στην πειθώ. Μας δίνεται ο τρόπος πειθούς και μας ζητείται να καταγράψουμε τρία μέσα πειθούς που αξιοποιούνται στο πλαίσιο αυτού του τρόπου. Καλό είναι (όχι όμως απαραίτητο) να εξηγούμε στην απάντησή μας πώς λειτουργούν τα μέσα για την επίτευξη της πειθούς. Ως προς τα μέσα πειθούς και τις γλωσσικές επιλογές μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής:

i. Μεταφορές («δεν κληρονομούμε τον κόσμο», «δανειζόμαστε τον κόσμο», «…τη μαγική συνταγή της μεσογειακής διατροφής…», «να μαγειρέψουμε έναν καλύτερο κόσμο»)

ii. Αντιθέσεις («μικρές αλλαγές…μεγάλη διαφορά»)

iii. Υπερβολή («…μέχρι την τελευταία μπουκιά»)

iv. Χρήση εγκλίσεων/Προστακτική («Κατανάλωσε…», «…ανακάλυψε…», «…θυμήσου…», «…σκέψου…», «Στήριξε…»)

v. -Ρηματικά πρόσωπα/α’ πληθυντικό («κληρονομούμε», «δανειζόμαστε», «μπορούμε», «να κρατήσουμε», «να μαγειρέψουμε», «για να αλλάξουμε», «να εξασφαλίσουμε»)

-Ρηματικά πρόσωπα/β’ ενικό («Κατανάλωσε…», «…ανακάλυψε…», «…θυμήσου…», «…αντί να πετάξεις…», «…σκέψου…», «…για να το αξιοποιήσεις…», «Στήριξε…»)

vi. -Χρήση σημείων στίξης/Θαυμαστικό («…να κάνουν μεγάλη διαφορά», «…μέχρι την τελευταία μπουκιά»,

-Χρήση σημείων στίξης/Εισαγωγικά («γεμάτο το πιάτο», «να μαγειρέψουμε»)

 

Ενδεικτική απάντηση: Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής τρία παραδείγματα μέσων πειθούς που αξιοποιούνται στο πλαίσιο της επίκλησης στο συναίσθημα. Ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει το β’ πρόσωπο («Κατανάλωσε…» κλπ), ώστε να δημιουργήσει ένα κλίμα οικειότητας και έτσι να παρακινήσει συναισθηματικά τον αναγνώστη. Επίσης, γίνεται χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας, καθώς βλέπουμε μεταφορικές εκφράσεις, όπως «να «μαγειρέψουμε» έναν καλύτερο κόσμο», οι οποίες μάλιστα τίθενται και σε εισαγωγικά γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Με τη μεταφορική αυτή έκφραση ο συντάκτης του κειμένου μάς οδηγεί σε συνυποδήλωση του νοήματος της λέξης που τίθεται σε εισαγωγικά, με αποτέλεσμα να συνδέουμε τη μαγειρική – και κατά συνέπεια τις διατροφικές μας συνήθειες - με τις διεργασίες για την αλλαγή του πλανήτη. Τέλος, παρατηρούμε αντίθεση εννοιών που συνδέονται με την ποσότητα στην έκφραση «μικρές αλλαγές…μεγάλη διαφορά», κάτι που στοχεύει στο να μας πείσει στο ότι μια μικρή προσπάθεια μπορεί να φέρει μεγάλα αποτελέσματα.

 

2^η δραστηριότητα

Α2.

α) Πρόκειται για μια δραστηριότητα που αφορά στην κατανόηση και περιγραφή της δομής μιας παραγράφου. Παρατηρούμε στην εκφώνηση ότι δεν αναφέρεται πουθενά η φράση «αν υπάρχει», πράγμα το οποίο μας υποψιάζει ότι όλα τα στοιχεία που ζητούνται μπορούν να εντοπιστούν στη δομή της παραγράφου. Πηγαίνοντας στο κείμενο μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι πράγματι η παράγραφος έχει και θεματική περίοδο, αλλά και κατακλείδα.

Ενδεικτική απάντηση: Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου έχουμε την εξής δομή: Θεματική περίοδος «Η τροφή μας…υγιές περιβάλλον», Σχόλια «Για κάθε μπουκιά…ενέργεια», Κατακλείδα «Τελικά…να είμαστε υγιείς».

β) Πρόκειται για μια λεξιλογική δραστηριότητα στην οποία μας ζητείται να αντικαταστήσουμε τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες και να διατηρείται το νόημα της περιόδου λόγου ίδιο. Για να απαντήσουμε σε αυτήν τη δραστηριότητα καλό είναι να πάμε στο κείμενο και να διαβάσουμε ολόκληρη την περίοδο λόγου μέσα στην οποία εμφανίζεται η λέξη, ώστε να είμαστε σε θέση να σκεφτούμε την πιο κατάλληλη που ταιριάζει στο συγκεκριμένο γλωσσικό περιβάλλον.

Ενδεικτική απάντηση: θέτουμε – βάζουμε

ενημερώνοντας – πληροφορώντας

επιχειρεί – προσπαθεί

(*Φυσικά υπάρχουν και άλλες λέξεις που θα μπορούσαν να ταιριάζουν, αλλά εδώ προτείνουμε αυτές που θεωρούμε πιο ταιριαστές. Δεν υπάρχουν λανθασμένες και σωστές λέξεις. Υπάρχουν ταιριαστές και λιγότερο ταιριαστές στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Αν δεν έχετε επιλέξει να γράψετε αυτές τις λέξεις, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι έχετε κάνει λάθος.)

 

3^η δραστηριότητα

Α3. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι μια δραστηριότητα παραγωγής λόγου. Προτού ξεκινήσουμε να γράφουμε καλό είναι να αποκωδικοποιήσουμε τις πληροφορίες που μας δίνονται στην εκφώνηση. Παρατηρούμε ότι μας ζητείται να γράψουμε μία ομιλία (κειμενικό είδος) που θα εκφωνήσουμε ως εκπρόσωποι του σχολείου μας (πομπός) σε ένα μαθητικό συνέδριο για την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (επικοινωνιακή περίσταση), για να τους πείσουμε (σκοπός της επικοινωνίας) να αλλάξουν τη διατροφή τους για το καλό του πλανήτη και της υγείας τους (θέμα/ζητούμενα).

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το κείμενό μας μπορεί να έχει τίτλο (προαιρετικά), μιας και σε συνέδρια πολλές φορές έχουμε πρόγραμμα ομιλιών. Επίσης, το κείμενό μας, μιας και είναι ομιλία και θα εκφωνηθεί, πρέπει να έχει προσφώνηση και αποφώνηση και στοιχεία προφορικότητας. Θυμόμαστε ότι αυτό που θα γράψουμε προορίζεται για εκφώνηση και, κατά συνέπεια, η δομή του επηρεάζεται πολύ από αυτό. Για παράδειγμα, στην αρχή μπορούμε να προσπαθήσουμε να δεσμεύσουμε την προσοχή των ακροατών μας. Ακόμη, λαμβάνοντας υπόψη ότι απευθυνόμαστε σε μαθητές στο πλαίσιο, όμως, ενός μαθητικού συνεδρίου θα είναι πιο ταιριαστό το ύφος μας να είναι σχετικά οικείο όχι όμως εντελώς ανεπίσημο, μιας και πρόκειται για εκδήλωση στην οποία συμμετέχουν μεν συνομήλικοί μας, αλλά είναι άγνωστοι. Ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι η ομιλία μας έχει σκοπό να πείσει. Κατά συνέπεια, θα προσπαθήσουμε να συντάξουμε ένα κείμενο στο οποίο θα χρησιμοποιούμε τρόπους και μέσα πειθούς. Όσον αφορά στην επίκληση στο συναίσθημα έχουμε ήδη στη διάθεσή μας μέσα πειθούς που μας παρέχονται από το πρώτο κείμενο αναφοράς. Τέλος, ως προς το περιεχόμενο μπορούμε να αντλήσουμε ιδέες και πάλι από το κείμενο αναφοράς, όπως για παράδειγμα ότι η υπερβολική κατανάλωση κρέατος προξενεί προβλήματα σε εμάς και τον πλανήτη και ότι η παραγωγή τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά και έλαια έχει οικολογικό κόστος.

Σχηματικά μπορούμε να προτείνουμε το εξής:

Ως προς τη δομή και το περιεχόμενο: προσφώνηση, μία εισαγωγική παράγραφος, δύο παράγραφοι ανάπτυξη του θέματος, μία μικρή παράγραφος με συμπεράσματα/σύνοψη/προσδοκίες για το μέλλον, αποφώνηση.

Ως προς την έκφραση: β’ ενικό, ρητορικά ερωτήματα, αμεσότητα, προφορικότητα (ασύνδετο, εκφράσεις όπως τζανκ φουντ κλπ)

Ως προς την πειθώ: χρήση τεκμηρίων (έρευνες, γενικές αλήθειες κλπ), περιγραφή/αφήγηση, ποιητική λειτουργία της γλώσσας, χρήση θαυμαστικού κλπ

*Θυμόμαστε ότι δεν χρειάζεται να γράψουμε πολλά πράγματα, αλλά δύο τρία στοιχεία τα οποία θα τεκμηριώνουμε επαρκώς, ώστε να είμαστε πειστικοί. Αυτό που εξετάζεται εν προκειμένω δεν είναι οι γνώσεις μας πάνω σε οικολογικά ζητήματα, αλλά η ικανότητά μας να επικοινωνούμε με τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία. Γι’ αυτό και το κείμενο αναφοράς μάς προσφέρει πάρα πολλά στοιχεία που μπορούμε να περιλάβουμε στην παραγωγή λόγου.

 

Ενδεικτική απάντηση:

Αγαπητοί σύνεδροι και συμμαθητές,

είναι τιμή και χαρά το να εκπροσωπώ σήμερα το σχολείο μου σε αυτό το τόσο επίκαιρο συνέδριο σχετικά με τη διατροφή και το περιβάλλον.      Είναι γεγονός ότι όλες και όλοι συχνά τρώμε τζανκ φουντ. Ποιος δεν έχει φάει τυρόπιτα για πρωινό και χάμπουργκερ για μεσημερινό και πατατάκια ή σοκολάτα για βραδινό στη διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο, από το σχολείο στις εξωσχολικές δραστηριότητες και πάλι πίσω στο σπίτι; Ωστόσο, αυτή η συνήθεια είναι καταστροφική για την υγεία μας και το περιβάλλον.

Έρευνες υποστηρίζουν ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι πλούσια σε τρανς λιπαρά και σάκχαρα, γεγονός το οποίο οδηγεί τους καταναλωτές τους σε προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία, η συνεχής αίσθηση κόπωσης, το ζάχαρο, η αυξημένη χοληστερίνη κλπ. Φυσικά, αυτά τα τρόφιμα δεν αφήνουν το στίγμα τους μόνο πάνω στη δική μας πολύτιμη υγεία, αλλά και στο περιβάλλον, καθώς σπαταλώνται πολλοί πόροι για την παραγωγή τους.

Επίσης, όλοι γνωρίζουμε από την εμπειρία μας ότι από τα τόσα τρόφιμα που παράγονται μέσω της υπερβολικής εκμετάλλευσης των πόρων του πλανήτη αρκετά καταλήγουν στα σκουπίδια είτε γιατί λήγουν είτε γιατί δεν καταναλώνονται, πράγμα που επιβαρύνει και πάλι το περιβάλλον.

Εμείς, λοιπόν, που είμαστε το μέλλον του πλανήτη έχουμε τη δύναμη να τον ξανακάνουμε υγιή και πράσινο. Αν προσέξουμε όλοι τη διατροφή μας και πάψουμε να πετάμε πολλά τρόφιμα, θα προστατεύσουμε τον εαυτό μας και θα βάλουμε το λιθαράκι μας για έναν πιο φυσικό πλανήτη. Ο καθένας μόνος του δεν μπορεί να κάνει τη διαφορά, αλλά όλοι μαζί μπορούμε και θα τα καταφέρουμε. Το πρώτο βήμα έγινε με το συνέδριο και συνεχίζουμε…

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

 

 

 

Β. Λογοτεχνικό κείμενο

1^η δραστηριότητα

Β1. Πρόκειται για μια ερμηνευτική δραστηριότητα, στην οποία καλούμαστε να χαρακτηρίσουμε τον ήρωα του έργου στηρίζοντας την κρίση μας σε στοιχεία του κειμένου. Είναι σημαντικό να τεκμηριώνουμε κάθε χαρακτηρισμό μας με αναφορές στο κείμενο. Έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι καθένας μπορεί να έχει τη δική του ερμηνεία, αρκεί να φαίνεται πειστική, όταν την στηρίζει με αναφορές στο κείμενο.

Ενδεικτική απάντηση: Ο Γιωργάκης μοιάζει να είναι ένας άνθρωπος που έχει θέληση να προχωρήσει μπροστά και να ζήσει τη ζωή του παρά τις άσχημες συνθήκες πολέμου τις οποίες είχε την ατυχία να ζει («Δεν σταματούσε η ζωή…δεν τα κατάφερναν»). Επίσης, φαίνεται ότι είναι πολύ δημιουργικός, αφού φτιάχνει περίτεχνα γλυκά και πειραματίζεται με πρωτότυπους συνδυασμούς στη ζαχαροπλαστική («Πάντως η κρέμα του…ένα απόγευμα»). Τέλος, είναι εργατικός και αφοσιωμένος στη δουλειά του με μεράκι («Κρατούσε σημειώσεις…ευαγγέλιο»).

 

2^η δραστηριότητα

Β2.

α) Σε αυτή τη δραστηριότητα μας ζητείται να βρούμε παραδείγματα για τη συγκεκριμένη αφηγηματική τεχνική του κειμένου που είναι ο παντογνώστης αφηγητής. Υπάρχουν πολλά σημεία στα οποία φαίνεται ότι έχουμε παντογνώστη αφηγητή. Παραθέτουμε ορισμένα παρακάτω.

Ενδεικτική απάντηση: Ο αφηγητής στο συγκεκριμένο απόσπασμα που μας δίνεται είναι παντογνώστης. Αυτό φαίνεται από το ότι γνωρίζει ακριβώς τη δράση του Γιωργάκη (πχ «Διπλοκλειδωνόταν…στο εργαστήριο»). Επίσης, φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά τα συναισθήματα των προσώπων (πχ. «Οι ξένοι…κουταλιά»). Τέλος, φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά τις σκέψεις του Γιωργάκη («Εκείνος τα έχασε…γίνονται αυτά»).

β) Σε αυτή τη δραστηριότητα ζητείται να βρούμε το εκφραστικό μέσο και να σχολιάσουμε τη λειτουργία του.

Ενδεικτική απάντηση: «Μια πάστα κάνει τη ζωή πιο γλυκιά, …»: Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε μεταφορά. Η πάστα που είναι γλυκιά φέρνει γλύκα και χαρά και στη ζωή μας. Η συγγραφέας δείχνει με τρόπο παραστατικό το πόσο φιλοσοφημένος ήταν ο Γιωργάκης, αφού με αυτή τη φράση εκφραζόταν η κοσμοθεωρία του μέσα στον πόλεμο. Η ενασχόλησή του με τη ζαχαροπλαστική ήταν ένας τρόπος αντίστασης στην ασχήμια του πολέμου. Η ζωή γινόταν πιο αισιόδοξη μέσα στον πόλεμο, όταν συνοδευόταν από ένα γλυκό.

«… μα ο Γιωργάκης το (τεφτέρι) είχε για ευαγγέλιο»: Με αυτήν την παρομοίωση (το τεφτέρι είναι σαν ευαγγέλιο) αναδεικνύεται η σημασία που είχε για το Γιωργάκη το τεφτέρι του. Φαίνεται να το κρατάει με τόση προσοχή όση έχουμε όταν κρατάμε ένα ιερό κείμενο. Το τεφτέρι είναι ιερό για το Γιωργάκη, γιατί μέσα του περικλείει τις συνταγές για τα γλυκά που χαρίζουν στιγμές ευτυχίες και αισιοδοξίας για τη ζωή σε όλους τους ανθρώπους που είχαν την ατυχία να ζουν εκείνη τη συγκυρία του πολέμου.

(*στην παραπάνω απάντηση κάναμε και ερμηνεία του νοήματος. Ωστόσο, στην απάντηση που δώσατε θα αρκούσε να δείξετε απλά τη σημασία της μεταφοράς και της παρομοίωσης σε κυριολεκτικό λόγο)

 

3^η δραστηριότητα

Β3. Πρόκειται για μια δραστηριότητα παραγωγής λόγου η οποία είναι αποπλαισιωμένη. Δεν χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας κάποιο επικοινωνιακό πλαίσιο, αλλά απλά να αναπτύξουμε την άποψή μας. Μπορούμε να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε. Αρκεί να τεκμηριώνουμε την άποψή μας και να μοιάζει πειστική ασχέτως με το τι πεποιθήσεις έχει αυτός που θα διαβάσει το κείμενό μας.

Ενδεικτική απάντηση:

Η διατροφή είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Οι μυρωδιές και οι γεύσεις πολλές φορές συνδέονται και με όμορφες αναμνήσεις. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν την ανάμνηση της γιαγιάς τους να μαγειρεύει και να τους προσφέρει φαγητό με πολλή αγάπη. Αυτή η κίνηση συνδέεται με τη συνειδητοποίηση από μέρους μας ότι κάποιος νοιάζεται για μας και θέλει να μας φροντίσει. Η προσφορά τροφής συνδέεται με την αγάπη και τη φροντίδα. Επομένως, η τροφή και η παρασκευή της ως πράξη προσφοράς μπορεί να θεωρηθεί μέσο ανάπτυξης σχέσεων.

Επίσης, η παρασκευή τροφής μπορεί να είναι και μέσο δημιουργικής έκφρασης. Πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι γυρνώντας το βράδυ από τη δουλειά νιώθουν την ανάγκη να μπουν στην κουζίνα και να μαγειρέψουν, γιατί έτσι νιώθουν χαλάρωση, αλλά και τη χαρά της δημιουργικότητας. Δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το να παίρνεις πρώτη ύλη και να την μεταπλάθεις σε κάτι όμορφο που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις ζεστασιά και ηρεμία και να σου γεμίσει και το στομάχι.

  

Επιμέλεια: Φωτεινή Κατσίβα, 

φιλόλογος