Μια φιλοσοφική άποψη για τον αέρα

 

Ο αέρας αποτέλεσε αντικείμενο φιλοσοφικού στοχασμού στην Ιωνία του 6^ου αιώνα π.Χ. Ο Αναξιμένης χρησιμοποίησε τον αέρα ως βασική αρχή του φιλοσοφικού του συστήματος. Για τον Αναξιμένη όλα ξεκινούν και καταλήγουν στην έννοια του αέρα. Ο αέρας είναι η αρχή του κόσμου. Είναι ένα στοιχείο άπειρο σε έκταση, το οποίο καλύπτει ολόκληρο το σύμπαν. Ό, τι υπάρχει γύρω μας αποτελείται από αέρα. Όταν κάπου συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα αέρα, δηλαδή όταν ο αέρας πυκνώνει, τότε δημιουργείται το σύννεφο και όσο πιο μεγάλη γίνεται η πύκνωση, τότε το σύννεφο γίνεται νερό, το νερό γη και η γη πέτρα. Έτσι δημιουργούνται όλα τα υλικά αντικείμενα γύρω μας με βάση τους τον αέρα. Όταν η ποσότητα του αέρα είναι πλήρως κατανεμημένη παντού, τότε ο αέρας είναι αόρατος, αλλά συνεχίζει να υπάρχει, να κινείται και να μετασχηματίζεται. Αν, όμως, είναι διαφορετικός ο βαθμός συγκέντρωσης του αέρα, τότε βλέπουμε τα επιμέρους πράγματα που σχηματίζει.

Ο Αναξιμένης υποστήριζε ότι ο αέρας είναι για τον κόσμο ό,τι είναι η ψυχή για τον άνθρωπο. Δίνει στα πάντα τη ζωή και την κίνηση. Γι’ αυτόν, ο αέρας ονομάζεται και θεός, αφού όλα γεννιούνται μέσα από αυτόν, ενώ αυτός είναι πρώτος και αγέννητος. Ο παραλληλισμός αυτός ψυχής και αέρα θυμίζει την περιγραφή της δημιουργίας του ανθρώπου στην Αγία Γραφή, όπου ο Θεός δίνει πνοή ζωής στο υλικό και χωμάτινο σώμα του ανθρώπου. Έτσι, ο Θεός εμφυσά την ψυχή στον άνθρωπο και του δίνει ζωή. Παρομοίως, ο αέρας συμπυκνώνεται και δημιουργεί υλικά αντικείμενα, αλλά και αποτελεί την ψυχή του ανθρώπου. Δηλαδή, είναι το θεϊκό στοιχείο που δίνει ζωή και αθανασία στον άνθρωπο (ή στον κόσμο), όταν πλέον το υλικό του κομμάτι έχει χαθεί, ή καλύτερα, όταν πλέον έχει μετασχηματισθεί. Αλλά στο σύστημα του Αναξιμένη ο αέρας έχει κυρίως υλική και κοσμική σημασία.

Φωτεινή Κατσίβα, ΦΠΨ ΕΚΠΑ