Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου 2025

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων

 



Ακούστε εδώ τα κάλαντα και δείτε παρακάτω τους στίχους.

ΕλληνικάEspañol
Καλήν εσπέραν άρχοντεςBuenas tardes, señores
αν είναι ορισμός σαςsi es su voluntad
Χριστού τη θεία γέννησηel nacimiento divino de Cristo
να πω στ’ αρχοντικό σαςvenir a contar en su noble casa
Χριστός γεννάται σήμερονCristo nace hoy
εν Βηθλεέμ τη πόληen la ciudad de Belén
οι ουρανοί αγάλλονταιlos cielos se alegran
χαίρει η φύσις όληy toda la naturaleza se regocija
Εν τω σπηλαίω τίκτεταιEn la cueva nace
εν φάτνη των αλόγωνen el pesebre de los animales
ο βασιλεύς των ουρανώνel Rey de los Cielos
και ποιητής των όλωνy creador de todo
Σ’ αυτό το σπίτι που ’ρθαμεEn esta casa a la que hemos venido
πέτρα να μην ραγίσειque la piedra no se agriete
κι ο νοικοκύρης του σπιτιούy que el dueño de la casa
χίλια χρόνια να ζήσειviva mil años
Και του χρόνουHasta el año que viene




ΕλληνικάEspañol
Μου ’παν, έλα να πάμε να δεις,Me dijeron: ven, vamos a ver,
Χριστός γεννήθηκε στην άκρη της γηςCristo ha nacido en el confín de la tierra
κι εγώ γυρίζω απόψε στον ουρανό,y esta noche vuelvo la mirada al cielo,
τ’ αστέρι ψάχνω να βρω το φωτεινό,busco encontrar la estrella luminosa,
να με πάει στο μικρό βασιλιά,que me lleve hasta el pequeño Rey,
πέρα μακριά.muy lejos de aquí.
Μες στη νύχτα παιδί μοναχό,En la noche, niño solitario,
τι δώρο να του φέρω που ’μαι φτωχό,qué regalo llevarle, si soy pobre,
παίρνω το τύμπανο που μόνο κρατώtomo el tambor que es lo único que tengo
τα κάλαντα να παίξω για το Χριστό,para tocar villancicos para Cristo,
το πιο ωραίο τραγούδι θα πωla canción más hermosa cantaré
για το Χριστό.para Cristo.
Μες στη φάτνη τα ζώα ξυπνούνEn el pesebre los animales despiertan
κι απ’ έξω ταπεινά βοσκοί προσκυνούν,y afuera, humildes, los pastores se postran,
στης Παναγιάς κρυμμένο την αγκαλιάen el abrazo escondido de la Virgen María
χρυσό στεφάνι, φως, φορεί στα μαλλιά,lleva en su cabello una corona dorada de luz,
σα με βλέπει, η καρδιά μου χτυπάcuando me ve, mi corazón late fuerte
και μου γελά.y me sonríe.

Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2025

Φιλοσοφικός Λόγος Γ'ΓΕΛ: Ενότητα 9


Να εξηγήσετε τη συμβολική χρήση της αντίθεσης φως-σκοτάδι και τη σχέση της με την περιαγωγή. 

Ενδεικτική απάντηση

Ο Πλάτων στο συγκεκριμένο απόσπασμα αξιοποιεί το εκφραστικό μέσο της αντίθεσης φως–σκοτάδι (“πρὸς τὸ φανὸν ἐκ τοῦ σκοτώδους”), παραπέμποντας και πάλι στη διάσημη αλληγορία του σπηλαίου. Το σπήλαιο είναι χώρος σκοτεινός, ενώ ο κόσμος έξω από αυτό είναι γεμάτος φως. Το φως συμβολίζει τη γνώση, την αλήθεια και την επιστήμη, οι οποίες προσεγγίζονται μέσω της καθαρής νόησης. Αντίθετα, το σκοτάδι αποτελεί σύμβολο της άγνοιας, της πλάνης και της λήθης. Ο άνθρωπος, όταν γεννιέται στον αισθητό κόσμο, λησμονεί την αλήθεια που η ψυχή του είχε αντικρίσει πριν από την ενσάρκωσή της και δεσμεύεται από τα παραπλανητικά δεδομένα των αισθήσεων, χωρίς να αξιοποιεί επαρκώς τον νου του για να προσεγγίσει την αλήθεια.

Η αντίθεση αυτή συνδέεται άμεσα με την έννοια της περιαγωγής, η οποία αποτελεί το μέσο υπέρβασης του σκοταδιού και μετάβασης στο φως. Ο Πλάτων χρησιμοποιεί συχνά λεξιλόγιο που σχετίζεται με την όραση, όταν αναφέρεται στην προσέγγιση του Αγαθού. Το Αγαθό, αν και δεν ορίζεται ρητά στο έργο του, μπορεί να θεωρηθεί ως η υπέρτατη αρχή του είναι, εκείνο που παρέχει την αλήθεια και τη γνώση και εξασφαλίζει την ενότητα και την αρμονία της πολλαπλότητας. Ο Αθηναίος φιλόσοφος τονίζει ότι το Αγαθό προσεγγίζεται μέσω μιας άμεσης «θέασης», γι’ αυτό και χρησιμοποιεί ρήματα, όπως “θεᾶσθαι” και “ἰδεῖν”.

Για να καταστεί δυνατή η θέαση του Αγαθού, σύμφωνα με την αλληγορία του σπηλαίου, είναι απαραίτητο ο δεσμώτης να στραφεί από τις σκιές προς τα ίδια τα πράγματα. Η περιαγωγή (περί + ἄγω), δηλαδή η στροφή γύρω από το σώμα και κυρίως από την ψυχή, συμβολίζει την απόρριψη της αξιοπιστίας των αισθήσεων και τη στροφή προς τον νοητό κόσμο. Στο πλαίσιο της αλληγορίας πρόκειται για τη μεταστροφή του δεσμώτη από τις σκιές στα αντικείμενα. Ωστόσο, ο συμβολισμός παραπάμπει στην πραγματικότητα σε μια εσωτερική μεταβολή, μια μεταβολής της ψυχής που επιτυγχάνεται μέσω της παιδείας, η οποία την βοηθά να στραφεί προς το φως της αλήθειας και του Αγαθού και να απαλλαγεί από την πλάνη των αισθήσεων. Το Αγαθό, αν και δεν ορίζεται στο έργο του, μπορούμε να συναγάγουμε ότι πρόκειται για το είναι και ό,τι διατηρεί το είναι. Επίσης, αναφέρεται στην ενότητα και την αρμονία που συνέχει την πολλαπλότητα. Τέλος, το Αγαθό είναι ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. 

Τέλος, η περιαγωγή αναφέρεται στην σφαιρική και ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Η λέξη έχει φιλοσοφική βαρύτητα, διότι δείχνει πως η γνώση και η παιδεία, καθώς στρέφεται στον κόσμο, οφείλει να έχει πάντα καθολικό χαρακτήρα και να μην εξαντλείται σε προσέγγιση από μία επιμέρους οπτική γωνία. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η χρήση του δεοντολογικού ρηματικού επιθέτου περιακτέον, το οποίο όμως δεν προτρέπει απλώς σε μια ευρύτερη θέαση αλλά αποβλέπει σε μια μεταστροφή της ψυχής από τον κόσμο των αισθήσεων προς τον κόσμο των Ιδεών. Πρόκειται, όπως και στην περίπτωση της παιδείας, για μια στροφή όλης της ύπαρξης προς τον «ήλιο», προς το αγαθό –για μια επώδυνη πορεία. Λίγο παρακάτω (521d) ο Πλάτων θα ονομάσει την άνοδο της ψυχής προς το όντως Ον, «μεταστροφή/επιστροφή της ψυχής από μια νυχτερινή μέρα στην αληθινή μέρα» –και αυτή είναι η «αληθινή φιλοσοφία».



Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 2025

Διαφοροποίηση του λεξιλογίου ανάλογα με το περικείμενο



Διάλεξε την λέξη που ταιριάζει σε κάθε πρόταση. 


  • Στο έμβλημα της Τουρκίας εμφανίζεται η (ημισέληνος / μισοφέγγαρο).

  • Το κρουασάν είχε σχήμα (ημισέληνου / μισοφέγγαρου) και ήταν τραγανό.


  • Ο πρωθυπουργός έβγαλε (ανακοίνωση / διάγγελμα) για την διεθνή συμφωνία που υπέγραψε η χώρα.

  • Βγήκε (ανακοίνωση / διάγγελμα) για την έναρξη του σεμιναρίου γιόγκα.


  • Ο ιστορικός μελέτησε μια παλιά (επιστολή / γράμμα) του Καποδίστρια.

  • Η Μαρία έστειλε (επιστολή / γράμμα) στη φίλη της για τα νέα της.


  • Στο μάθημα λογοτεχνίας αναλύσαμε (νόημα / σημασία) του ποιήματος.

  • Στο λεξικό (νόημα / σημασία) της λέξης δίνεται με σαφήνεια.


  • Η συζήτηση αφορούσε τη σωστή (στρατηγική / τακτική) της ομάδας στον αγώνα.

  • Ο μαθητής χρησιμοποίησε μια έξυπνη (στρατηγική / τακτική) για να λύσει το πρόβλημα.


  • Στο Σούνιο βρίσκεται (ναό / εκκλησία) του Απόλλωνα.

  • Οι κάτοικοι του χωριού μαζεύτηκαν (ναό / εκκλησία) για τη λειτουργία.


  • Το πείραμα απέδειξε ότι (θεωρία / πεποίθηση) του επιστήμονα ήταν σωστή.

  • Έχω την (θεωρία / πεποίθηση) ότι η Δικαιοσύνη πάντα λάμπει στο τέλος ως Ήλιος.


  • Το συμβούλιο έλαβε μια σημαντική (απόφαση / γνωμάτευση) για το έργο.

  • Ο ειδικός έδωσε γραπτή (απόφαση / γνωμάτευση) σχετικά με την κατάσταση του μνημείου.


  • Ο χάρτης δείχνει με ακρίβεια τα (σύνορα / όρια) των χωρών.

  • Στο σχολείο υπάρχουν αυστηρά (σύνορα / όρια) σχετικά με τη συμπεριφορά στον χώρο.


  • Στο δικαστήριο παρουσιάστηκε η επίσημη (μαρτυρία / κατάθεση) του βασικού μάρτυρα.

  • Στην έρευνα του σχολείου καταγράφηκε η (μαρτυρία / κατάθεση) των μαθητών για το περιστατικό.


  • Στην πολιτική, η (ιδεολογία / θεωρία) ενός κόμματος επηρεάζει τις αποφάσεις του.
  • Στη φυσική, η (ιδεολογία / θεωρία) εξηγεί τα φαινόμενα που παρατηρούμε.

  • Στο στάδιο, η (πορεία / παρέλαση) των αθλητών εντυπωσίασε το κοινό.
  • Στην πόλη οργανώθηκε μεγάλη (πορεία / παρέλαση) για την εθνική επέτειο.

  • Στην ιστορία μελετήσαμε την (επανάσταση / εξέγερση) του 1821.
  • Η ξαφνική (επανάσταση / εξέγερση) των εργατών προκάλεσε αναστάτωση στο εργοστάσιο.

  • Ο δημοσιογράφος έκανε λεπτομερή (ανάλυση / περιγραφή) των γεγονότων.
  • Ο μαθητής έδωσε ζωντανή (ανάλυση / περιγραφή) του τοπίου που είδε στην εκδρομή.


Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2025

Αποθετικά και ημιαποθετικά ρήματα στα λατινικά

 

Τα αποθετικά ρήματα είναι ρήματα ενεργητική ή ουδέτερης διάθεσης, τα οποία μορφολογικά, δηλαδή από άποψη σχηματισμού, κλίνονται σύμφωνα με την παθητική φωνή και όχι την ενεργητική. 

Βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι ένας μόνο τύπος τους διαφέρει και δεν σχηματίζεται σύμφωνα με την παθητική φωνή: το απαρέμφατο μέλλοντα. 

Όλοι οι άλλοι τύποι είναι σύμφωνα με την παθητική. 

Δανείζεται από την ενεργητική φωνή κάποιους τύπους που δεν υπάρχουν στην παθητική:

1. υποτακτική μέλλοντα
2. μετοχή ενεστώτα
3. μετοχή μέλλοντα
4. σουπίνο
5. γερούνδιο

Για να δούμε ένα παράδειγμα κλίσης αποθετικού ρήματος:
loquor, locutus sum, locutum, loqui (3) - (το κλίνω σύμφωνα με την 3η συζυγία, legor)

Οριστική έγκλιση
Ενεστώτας: loqu-or
Παρατατικός loqu-e-ba-r
Μέλλοντας: loqu-a-r
Παρακείμενος: locutus, -a, -um sum
Υπερσυντέλικος: locutus, -a, -um eram
Συντ. μέλλοντας: locutus, -a, -um ero

Υποτακτική έγκλιση
Ενεστώτας: loqu-a-r
Παρατατικός loqu-e-re-r
Μέλλοντας: locuturus, -a, -um sim
Παρακείμενος: locutus, -a, -um sim
Υπερσυντέλικος: locutus, -a, -um essem

Προστακτική έγκλιση
Ενεστώτας: loqu-ere
Μέλλοντας: loqu-i-tor

Απαρέμφατο
Ενεστώτας: loqu-i
Μέλλοντας: locuturum, -am, -um esse, locuturos, -as, -a esse
Παρακείμενος: locutum, -am, -um esse, locutos, -as, a esse
Συντ. μέλλοντα: locutum, -am, -um fore, locutos, -as, -a fore

Μετοχή
Ενεστώτας: loqu-e-ns
Μέλλοντας: locut-urus, -a, -um
Παρακείμενος: locut-us, -a, -um

Σουπίνο
locutum

Γερούνδιο
loqu-endi

Γερουνδιακό 
loqu-endus, -a, -um







Τα ημιαποθετικά σχηματίζουν τους μισούς τύπους από την ενεργητική φωνή και τους άλλους μισούς από την παθητική.* 

Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: 
α. αυτά που έχουν πρώτα ενεργητικούς τύπους
π.χ. gaudeo, gavisus, sum, gavisum, gaudere (2)

β. αυτά που έχουν πρώτα παθητικούς τύπους
π.χ. devertor, deverti, deversum, deverti (3) και ενεργητικό deverto, deverti, deversum, devertere

-Η πρώτη κατηγορία σχηματίζει όλους τους τύπους που προέρχονται από το θέμα του ενεστώτα σαν να ήταν ενεργητικό και όλους όσους προέρχονται από το θέμα του παρακειμένου σαν να ήταν παθητικό: 

Οριστική έγκλιση:
Ενεστώτας: gaudeo
Παρατατικός: gaude-ba-m
Μέλλοντας: gaude-b-o
Παρακείμενος: gavisus, -a, -um sum
Υπερσυντέλικος: gavisus, -a, -um eram
Συντ. μέλλοντας: gavisus, -a, -um ero

Υποτακτική έγκλιση
Ενεστώτας: gaude-a-m
Παρατατικός: gaude-re-m
Μέλλοντας: gauvis-urus, -a, -um sim
Παρακείμενος: gavisus, -a, -um sim
Υπερσυντέλικος: gavisus, -a, -um essem

Προστακτική έγκλιση
Ενεστώτας: gaud-e
Μέλλοντας: gaud-e-to

Απαρέμφατο 
Ενεστώτας: gaudere
Μέλλοντας: gavisurum, -am, -um esse, gavisuros, -as, -a esse
Παρακείμενος: gavisum, -am, -um esse, gavisos, -as, -a esse
Συντ. μέλλοντας: gavisum, -am, -um fore, gavisos, -as, -a fore

Μετοχή
Ενεστώτας: gaude-ns
Μέλλοντας: gavis-urus, -a, -um
Παρακείμενος: gavis-us, -a, -um

Σουπίνο
gavisurum

Γερούνδιο
gaude-ndi

Γερουνδιακό
gaude-ndus, -a, -um 


-Η δεύτερη κατηγορία σχηματίζει όλους τους τύπους που προέρχονται από το θέμα του ενεστώτα σαν να ήταν παθητικό και όλους όσους προέρχονται από το θέμα του παρακειμένου σαν να ήταν ενεργητικό: 

(τα μόνα ρήματα σε αυτήν την κατηγορία είναι το devertor και το revertor, εκ των οποίων το πρώτο σχηματίζει κανονικά και ενεργητικούς τύπους υπό την ομαλή εκδοχή του που σημειώνεται παραπάνω)

Οριστική έγκλιση
Ενεστώτας: devert-or
Παρατατικός: devert-e-ba-r
Μέλλοντας: devert-a-r
Παρακείμενος: devert-i
Υπερσυντέλικος: devert-eram
Συντ. μέλλοντας: devert-ero

Υποτακτική έγκλιση
Ενεστώτας: devert-a-r
Παρατατικός: devert-e-re-r
Μέλλοντας: devers-urus, -a, -um sim
Παρακείμενος: deverterim
Υπερσυντέλικος: devertissem

Προστακτική έγκλιση
Ενεστώτας: devert-ere
Μέλλοντας: devert-i-tor

Απαρέμφατο 
Ενεστώτας: deverti
Μέλλοντας: deversum iri και devers-urum, -am, -um esse, devers-uros, -as, -a esse
Παρακείμενος: devertisse

Μετοχή
Ενεστώτας: devert-e-ns
Μέλλοντας: devers-urus, -a, -um
Παρακείμενος: devers-us, -a, -um

Σουπίνο
deversum

Γερούνδιο
devert-e-ndi

Γερουνδιακό
devert-e-ndus, -a, -um 

*Σημαντική επισήμανση: Από τους 6 χρόνους οι τρεις πρώτοι (όσοι δηλαδή έχουν μη συνοπτική όψη/ατελές ποιόν ενέργειας) χρησιμοποιούν το θέμα του ενεστώτα και οι τρεις τελευταίοι (όσοι δηλαδή έχουν συνοπτική όψη/τέλειο ποιόν ενέργειας) το θέμα του παρακειμένου. 

Ο προσδιορισμός του τόπου στα λατινικά

Ο προσδιορισμός του τόπου


Ο τόπος εκφράζεται με επιρρήματα του τόπου, εμπρόθετους προσδιορισμούς ή απρόθετες πλάγιες πτώσεις στην περίπτωση των ονομάτων πόλεων ή του ουσιαστικού domus, όταν λειτουργεί επιρρηματικά. Πιο συγκεκριμένα: 

1. στάση σε τόπο

α. in + αφαιρετική 

π.χ. in tabernaculis στις σκηνές (κείμενο 17)

β. απρόθετη γενική (α' και β' κλίσης ενικού)

π.χ. Ephesi στην Έφεσο (κείμενο 28) - είναι δευτερόκλιτο ενικού

γ. απρόθετη αφαιρετική (γ' και πληθυντικού)

π.χ. Athenis στην Αθήνα (κείμενο 28) - είναι μεν πρωτόκλιτο, αλλά πληθυντικού αριθμού


2. κίνηση σε τόπο (κατεύθυνση και άφιξη)

α. in + αιτιατική (κατεύθυνση και άφιξη), ad + αιτιατική (κατεύθυνση)

π.χ. in civitates (κείμενο 16), ad Caesarem (κίνηση σε πρόσωπο, κείμενο 16)

β. απρόθετη αιτιατική

π.χ. Athenas προς την Αθήνα (κείμενο 28).


3. κίνηση από τόπο (προέλευση)

α. de + αφαιρετική (ex, ab)

π.χ. ex Hispania από την Ισπανία (κείμενο 18)

β. απρόθετη αφαιρετική

π.χ. Roma από την Ρώμη (κείμενο 28)

Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2025

Δευτερεύουσες προτάσεις στα λατινικά


1. Χρονικές






-Συντακτικός ρόλος
  • επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου
  • επεξήγηση σε προσδιορισμούς του χρόνου
-Εκφορά (γενικά) 
  • οριστική (η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη)
  • υποτακτική (δεν μας ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, βρίσκεται σε πλάγιο λόγο, δηλώνει επιθυμία κ.α.)
-Παραδείγματα: 
1. Postea Plato hominem comprehendit, cum eum fugitivum esse cognovisset (κείμενο 28): δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το comprehendit. Εισάγεται με τον ιστορικό διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μεταξύ τους μια σχέση αιτίας-αιτιατού, ενώ είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική και συγκεκριμένα με υποτακτική υπερσυντελίκου (cognovisset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (comprehendit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. 

2. Sutor solebat dicere, quotiescumque avis non respondebat ... (κείμενο 29): δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το solebat. Εισάγεται με τον επαναληπτικό quotiescumque και εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και συγκεκριμένα με οριστική παρατατικού, γιατί εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρόταση δηλώνει το σύγχρονο (εξάρτηση από το solebat). 

3. Caeciliam, dum vixit, multum amavit (κείμενο 38): δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το amavit. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη. Ο σύνδεσμος dum με οριστική δηλώνει το σύγχρονο και συγκεκριμένα με οριστική παρακειμένου (vixit) με εξάρτηση από παρακείμενο (amavit) δηλώνει την παράλληλη διάρκεια.


2. Αιτιολογικές

-Eισαγωγή

  • quod, quia, quoniam (quando)
  • cum 
-Συντακτικός ρόλος
  • επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας
  • επεξήγηση σε προσδιορισμούς της αιτίας
  • μετά από ρήματα ψυχικού πάθους ως αντικείμενα
-Εκφορά (κανόνες ακολουθίας των χρόνων)
  • οριστική (αντικειμενικά αποδεκτή αιτιολογία)
  • υποτακτική (υποθετική ή υποκειμενική αιτιολογία
  • cum + υποτακτική (αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
Παραδείγματα: 
-Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint (κείμενο 35). 
Αναγνώριση: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το "miseretur". Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο "quod" και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (vixerint), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (miseretur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

-Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existima(vi)sset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit (κείμενο 34). 
Αναγνώριση: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το "conlocavit". Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο "cum" γιατί η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας και εκφέρεται με υποτακτική και συγκεκριμένα υποτακτική υπερσυντελίκου (existimasset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (conlocavit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.  


3.Υποθετικές προτάσεις 

-Υπόθεση ανοιχτή

 Si (nisi, si non) + οριστική → οριστική

  • παρόν: si (nisi, si non) + οριστική ενεστώτα οριστική ενεστώτα
  • παρελθόν: si (nisi, si non) + οριστική παρακειμένου οριστική παρακειμένου
  • μέλλον: si (nisi, si non) + οριστική μέλλοντα (απλού ή συντελεσμένου) οριστική μέλλοντα

-Αντίθετο του πραγματικού

Si (nisi, si non) + υποτακτική → υποτακτική

  • παρόν: si (nisi, si non) + υποτακτική παρατατικού υποτακτική παρατατικού
  • παρελθόν: si (nisi, si non) + υποτακτική υπερσυντελίκου υποτακτική υπερσυντελίκου
-Δυνατό

Si (nisi, si non) + υποτακτική ενεστώτα υποτακτική ενεστώτα

4. Τελικές προτάσεις

-Εισαγωγή

  • ut (καταφατικές)
  • ne (αρνητικές)
  • quo (με συγκριτικό επιθέτου ή επιρρήματος)
-Συντακτικός ρόλος
  • επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
  • επεξήγηση σε προσδιορισμό του σκοπού
-Εκφορά (ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων - συγχρονισμός της τελικής με την κύρια)
  • υποτακτική ενεστώτα (εξάρτηση από αρκτικό χρόνο)
  • υποτακτική παρατατικού (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο)

5. Εναντιωματικές


-Εισαγωγή και εκφορά (κανόνες ακολουθίας των χρόνων)
  • etsi, tametsi, quamquam + οριστική
  • cum, licet + υποτακτική
-Συντακτικός ρόλος
εκφράζουν μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας


6. Παραχωρητικές 


-Εισαγωγή και εκφορά (κανόνες ακολουθίας των χρόνων)
  • etiamsi + οριστική
  • etiamsi, licet, quamvis, ut + υποτακτική
-Συντακτικός ρόλος
εκφράζουν μια υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας. 


7. Συμπερασματικές (επιρρηματικές)


-Εισαγωγή 
  • ut (καταφατικές)
  • ut + αρνητική λέξη (αρνητικές)
  • προεξαγγέλονται στον λόγο από δεικτικές αντωνυμίες και επιρρήματα (π.χ. tantus, talis κ.α.)
-Συντακτικός ρόλος
  • επιρρηματικοί προσδιορισμοί του συμπεράσματος ή του αποτελέσματος
-Εκφορά (ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων - συγχρονισμός της συμπερασματικής με την κύρια)
  • με υποτακτική, γιατί στα λατινικά το συμπέρασμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση.
  • υποτακτική ενεστώτα, με εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (σύγχρονο στο παρόν)
  • υποτακτική παρατατικού, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (σύγχρονο στο παρελθόν)
  • υποτακτική παρακειμένου, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (πράξη ολοκληρωμένη στο παρελθόν)

8. Παραβολικές προτάσεις 


Α. Απλές παραβολικές

-Εισαγωγή 

  • atque, ac, et (μετά από επίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ομοιότητα, ισότητα και τα αντίθετά τους)
  • ut, sicut (όταν στην κύρια έχει ita, sic κ.α.) - δηλώνουν τον τρόπο
  • quam + επίθετα ή επιρρήματα θετικού βαθμού - δηλώνουν ποσότητα, ένταση, βαθμό, μέγεθος
-Εκφορά
  • με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις ή πράξεις που είναι - ή θεωρούνται ως - αντικειμενική πραγματικότητα. 
-Συντακτικός ρόλος
  • β' όρος σύγκρισης, ενώ ο α' όρος είναι η κύρια. 

Β. Υποθετικές παραβολικές

-Εισαγωγή 
  • συνδυασμός του υποθετικού si με συνδέσμους, όπως ut (ut si), velut (velut si), tamquam (tamquam si) κ.λπ.
-Εκφορά
  • με υποτακτική, επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. 

9. Αναφορικές 


-Εισαγωγή
  • αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα
-Διάκριση
  • ουσιαστικές
  • επιθετικές (προσδιοριστικές και προσθετικές)
  • επιρρηματικές (τελικές, συμπερασματικές, αιτιολογικές, υποθετικές, εναντιωματικές, παραχωρητικές)
-Συντακτικός ρόλος
  • οι ουσιαστικές λειτουργούν ως
    • υποκείμενα
    • αντικείμενα
    • κατηγορούμενα
    • επεξηγήσεις
  • οι επιρρηματικές λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί
  • οι επιθετικές
    • προσδιοριστικές: αναφέρονται και εξειδικεύουν το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης λέξης
    • προσθετικές: αναφέρονται και εξειδικεύουν ολόκληρο το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης φράσης ή πρότασης και εισάγονται με το ουδέτερο αναφορικών αντωνυμιών. 
-Εκφορά (κανόνες ακολουθίας των χρόνων)
  • με οριστική, όταν δηλώνουν το πραγματικό
  • με υποτακτική
    • λόγω έλξης 
    • λόγω πλαγίου λόγου
    • για να δηλωθεί το δυνατό
    • για να δηλωθεί επιρρηματική σχέση

10. Πλάγιες ερωτηματικές


-Εισαγωγή 
  • Ολικής άγνοιας:
    • Μονομελείς: 
      • num, -ne (χωρίς διαφορά στη σημασία), 
      • nonne (μετά το quaero) 
    • Διμελείς:
      • necne
  • Μερικής άγνοιας:
    • με τις ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες 
    • με τα ερωτηματικά και αναφορικά επιρρήματα

  • Με το si μετά από ρήματα που σημαίνουν αναμονή ή απόπειρα
  • Με το an, an non μετά τα haud scio, nescio, dubito, incertum est
-Συντακτικός ρόλος
  • υποκείμενα
  • αντικείμενα
  • επεξηγήσεις
-Εκφορά (κανόνες ακολουθίας των χρόνων)
  • με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στην ερώτηση 

11. Βουλητικές 


-Εισαγωγή
  • ut (καταφατικές)
  • ne (αρνητικές)
  • ισοδυναμούν με τελικά απαρέμφατα στις περισσότερες περιπτώσεις
-Συντακτικός ρόλος
  • υποκείμενα
  • αντικείμενα 
-Εκφορά (ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων - συγχρονισμός της βουλητικής με την κύρια)
  • με υποτακτική ενεστώτα
  • με υποτακτική παρατατικού
12. Ενδοιαστικές 

 -Εισαγωγή

  • ne (φόβος μήπως γίνει κάτι)
  • ne non, ut (φόβος μήπως δεν γίνει κάτι)
-Συντακτικός ρόλος
  • υποκείμενα
  • αντικείμενα
  • επεξηγήσεις
-Εκφορά (ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονισμός)
  • με υποτακτική για το περιεχόμενό τους αφορά σε κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανό.

...και προτάσεις του quominus και του quin

Εισαγωγή: 
  • quominus (αν είναι καταφατική η εξάρτηση)
  • quin (αν είναι αποφατική η εξάρτηση)
Συντακτικός ρόλος:
  • υποκείμενα
  • αντικείμενα

Εκφορά (ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονισμός)
  • με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό τους εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου του ρήματος εξάρτησης.

Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2025

Κανόνες ακολουθίας των χρόνων και ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων

Κανόνες ακολουθίας των χρόνων

Στα λατινικά διακρίνουμε τη χρονική σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια συγκρίνοντας τον χρόνο εκφοράς της πρώτης με την δεύτερη. 

Αν έχουμε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (αναφορά στο παρόν), δηλαδή αν το ρήμα της κύριας είναι σε οριστική ενεστώτα, μέλλοντα, συντελεσμένου μέλλοντα, παρακειμένου (με σημασία ενεστώτα), σε προστακτική ενεστώτα ή μέλλοντα ή σε προτρεπτική υποτακτική (υποτακτική ενεστώτα), τότε:

αν στην δευτερεύουσα έχουμε:
  • ενεστώτα - δηλώνεται το σύγχρονο στο παρόν
  • παρακείμενο - δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρόν
  • ενεστώτα ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας - δηλώνεται το υστερόχρονο στο παρόν

Αν έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (αναφορά στο παρελθόν), δηλαδή αν το ρήμα της κύριας είναι σε παρατατικό, παρακείμενο ή υπερσυντέλικο, τότε:

αν στην δευτερεύουσα έχουμε 
  • παρατατικό - δηλώνεται το σύγχρονο στο παρελθόν
  • υπερσυντέλικο - δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρελθόν
  • παρατατικό ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας - δηλώνεται το υστερόχρονο στο παρελθόν


Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων 


Σε κάποιες δευτερεύουσες προτάσεις γίνεται πάντα συγχρονισμός της δευτερεύουσας με την κύρια, δηλαδή δηλώνεται μόνο το σύγχρονο είτε στο παρόν είτε στο μέλλον.

Για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν έχουμε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο και στην δευτερεύουσα υποτακτική ενεστώτα.

Για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο και στην δευτερεύουσα υποτακτική παρατατικού.



Πίνακας 1. Αρκτικοί και ιστορικοί χρόνοι

Αρκτικοί

Ιστορικοί

Οριστική ενεστώτα

Οριστική παρατατικού

Οριστική μέλλοντα

Οριστική παρακειμένου

Οριστική συντελεσμένου μέλλοντα

Οριστική υπερσυντελίκου

Οριστική παρακειμένου με σημασία ενεστώτα

 

Προτρεπτική υποτακτική (υποτακτική ενεστώτα)

 

Προστακτική ενεστώτα

 

Προστακτική μέλλοντα

 





Πίνακας 2. Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο

Χρόνος δευτερεύουσας

Χρονική σχέση

Χρονική βαθμίδα

Ενεστώτας

Σύγχρονο

παρόν

Παρακείμενος

Προτερόχρονο

παρόν

Ενεστώτας ενεργ. περιφρ. συζυγίας

Υστερόχρονο

παρόν




Πίνακας 3. Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο

Χρόνος δευτερεύουσας

Χρονική σχέση

Χρονική βαθμίδα

Παρατατικός

Σύγχρονο

παρελθόν

Υπερσυντέλικος

Προτερόχρονο

παρελθόν

Παρατατικός ενεργ. περιφρ. συζυγίας

Υστερόχρονο

παρελθόν



Πίνακας 4. Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων

Σε ειδικές κατηγορίες δευτερευουσών, γίνεται πάντα συγχρονισμός με την κύρια.

Είδος εξάρτησης

Χρόνος κύριας

Χρόνος δευτερεύουσας

Τι δηλώνεται

Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο

Παρόν

Υποτακτική ενεστώτα

Σύγχρονο στο παρόν

Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο

Παρελθόν

Υποτακτική παρατατικού

Σύγχρονο στο παρελθόν


Προβληματισμοί για την εκπαίδευση και τη διδασκαλία στο σημερινό σχολείο

  Κατά κοινή ομολογία το σχολείο σήμερα δεν είναι σε θέση να παράσχει τα κατάλληλα ερεθίσματα στους μαθητές, ώστε να τους οδηγήσει στο να αι...