Αποθετικά και ημιαποθετικά ρήματα στα λατινικά

 

Τα αποθετικά ρήματα είναι ρήματα ενεργητική ή ουδέτερης διάθεσης, τα οποία μορφολογικά, δηλαδή από άποψη σχηματισμού, κλίνονται σύμφωνα με την παθητική φωνή και όχι την ενεργητική. 

Βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι ένας μόνο τύπος τους διαφέρει και δεν σχηματίζεται σύμφωνα με την παθητική φωνή: το απαρέμφατο μέλλοντα. 

Όλοι οι άλλοι τύποι είναι σύμφωνα με την παθητική. 

Δανείζεται από την ενεργητική φωνή κάποιους τύπους που δεν υπάρχουν στην παθητική:

1. υποτακτική μέλλοντα

2. μετοχή ενεστώτα

3. μετοχή μέλλοντα

4. σουπίνο

5. γερούνδιο

Για να δούμε ένα παράδειγμα κλίσης αποθετικού ρήματος:

loquor, locutus sum, locutum, loqui (3) - (το κλίνω σύμφωνα με την 3η συζυγία, legor)

Οριστική έγκλιση

Ενεστώτας: loqu-or

Παρατατικός loqu-e-ba-r

Μέλλοντας: loqu-a-r

Παρακείμενος: locutus, -a, -um sum

Υπερσυντέλικος: locutus, -a, -um eram

Συντ. μέλλοντας: locutus, -a, -um ero

Υποτακτική έγκλιση

Ενεστώτας: loqu-a-r

Παρατατικός loqu-e-re-r

Μέλλοντας: locuturus, -a, -um sim

Παρακείμενος: locutus, -a, -um sim

Υπερσυντέλικος: locutus, -a, -um essem

Προστακτική έγκλιση

Ενεστώτας: loqu-ere

Μέλλοντας: loqu-i-tor

Απαρέμφατο

Ενεστώτας: loqu-i

Μέλλοντας: locuturum, -am, -um esse, locuturos, -as, -a esse

Παρακείμενος: locutum, -am, -um esse, locutos, -as, a esse

Συντ. μέλλοντα: locutum, -am, -um fore, locutos, -as, -a fore

Μετοχή

Ενεστώτας: loqu-e-ns

Μέλλοντας: locut-urus, -a, -um

Παρακείμενος: locut-us, -a, -um

Σουπίνο

locutum

Γερούνδιο

loqu-endi

Γερουνδιακό 

loqu-endus, -a, -um

Τα ημιαποθετικά σχηματίζουν τους μισούς τύπους από την ενεργητική φωνή και τους άλλους μισούς από την παθητική.* 

Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: 

α. αυτά που έχουν πρώτα ενεργητικούς τύπους

π.χ. gaudeo, gavisus, sum, gavisum, gaudere (2)

β. αυτά που έχουν πρώτα παθητικούς τύπους

π.χ. devertor, deverti, deversum, deverti (3) και ενεργητικό deverto, deverti, deversum, devertere

-Η πρώτη κατηγορία σχηματίζει όλους τους τύπους που προέρχονται από το θέμα του ενεστώτα σαν να ήταν ενεργητικό και όλους όσους προέρχονται από το θέμα του παρακειμένου σαν να ήταν παθητικό: 

Οριστική έγκλιση:

Ενεστώτας: gaudeo

Παρατατικός: gaude-ba-m

Μέλλοντας: gaude-b-o

Παρακείμενος: gavisus, -a, -um sum

Υπερσυντέλικος: gavisus, -a, -um eram

Συντ. μέλλοντας: gavisus, -a, -um ero

Υποτακτική έγκλιση

Ενεστώτας: gaude-a-m

Παρατατικός: gaude-re-m

Μέλλοντας: gauvis-urus, -a, -um sim

Παρακείμενος: gavisus, -a, -um sim

Υπερσυντέλικος: gavisus, -a, -um essem

Προστακτική έγκλιση

Ενεστώτας: gaud-e

Μέλλοντας: gaud-e-to

Απαρέμφατο 

Ενεστώτας: gaudere

Μέλλοντας: gavisurum, -am, -um esse, gavisuros, -as, -a esse

Παρακείμενος: gavisum, -am, -um esse, gavisos, -as, -a esse

Συντ. μέλλοντας: gavisum, -am, -um fore, gavisos, -as, -a fore

Μετοχή

Ενεστώτας: gaude-ns

Μέλλοντας: gavis-urus, -a, -um

Παρακείμενος: gavis-us, -a, -um

Σουπίνο

gavisurum

Γερούνδιο

gaude-ndi

Γερουνδιακό

gaude-ndus, -a, -um 

-Η δεύτερη κατηγορία σχηματίζει όλους τους τύπους που προέρχονται από το θέμα του ενεστώτα σαν να ήταν παθητικό και όλους όσους προέρχονται από το θέμα του παρακειμένου σαν να ήταν ενεργητικό: 

(τα μόνα ρήματα σε αυτήν την κατηγορία είναι το devertor και το revertor, εκ των οποίων το πρώτο σχηματίζει κανονικά και ενεργητικούς τύπους υπό την ομαλή εκδοχή του που σημειώνεται παραπάνω)

Οριστική έγκλιση

Ενεστώτας: devert-or

Παρατατικός: devert-e-ba-r

Μέλλοντας: devert-a-r

Παρακείμενος: devert-i

Υπερσυντέλικος: devert-eram

Συντ. μέλλοντας: devert-ero

Υποτακτική έγκλιση

Ενεστώτας: devert-a-r

Παρατατικός: devert-e-re-r

Μέλλοντας: devers-urus, -a, -um sim

Παρακείμενος: deverterim

Υπερσυντέλικος: devertissem

Προστακτική έγκλιση

Ενεστώτας: devert-ere

Μέλλοντας: devert-i-tor

Απαρέμφατο 

Ενεστώτας: deverti

Μέλλοντας: deversum iri και devers-urum, -am, -um esse, devers-uros, -as, -a esse

Παρακείμενος: devertisse

Μετοχή

Ενεστώτας: devert-e-ns

Μέλλοντας: devers-urus, -a, -um

Παρακείμενος: devers-us, -a, -um

Σουπίνο

deversum

Γερούνδιο

devert-e-ndi

Γερουνδιακό

devert-e-ndus, -a, -um 

*Σημαντική επισήμανση: Από τους 6 χρόνους οι τρεις πρώτοι (όσοι δηλαδή έχουν μη συνοπτική όψη/ατελές ποιόν ενέργειας) χρησιμοποιούν το θέμα του ενεστώτα και οι τρεις τελευταίοι (όσοι δηλαδή έχουν συνοπτική όψη/τέλειο ποιόν ενέργειας) το θέμα του παρακειμένου.